A-cyclus zeventiende zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Delf het geheim op

Zowel in de eerste lezing als in het evangelie van deze zondag gaat het om het maken van keuzes. 'Kiezen is verliezen', hoor je vaak zeggen. Maar hier gaat het om het maken van een keuze die ons helpt om iets te winnen. In de eerste lezing zijn we getuige van een tweegesprek tussen de jonge koning Salomo en GOD. Dit gesprek speelt zich af in een droom, in een visionaire geestestoestand. De jonge koning hoort hoe GOD hem een vraag stelt: 'Wat wil je dat ik je geef?' Dan volgen er twee delen: eerst de bede van de Salomo, en daarna het antwoord van GOD op die bede. Salomo beseft dat hij uit zichzelf niet in staat is om zijn koningschap waar te maken. Hij is nog zo jong, en heeft nog zo weinig ervaring. Het volk verwacht nochtans veel van hem. Koning David heeft de stammen van Israël werkelijk tot een volk gemaakt, nu moet Salomo herder zijn voor dit 'groot volk dat niet te tellen is'. Het zweet breekt hem uit bij de gedachte hoe moeilijk deze opdracht wel niet is. En juist deze angst doet hem beseffen wat hij nodig heeft: 'een opmerkzame geest', de gave om onderscheid te maken 'tussen goed en kwaad'. Salomo bidt om wijsheid, en wel de wijsheid die door GOD geïnspireerd is. Zonder die wijsheid kan hij geen zuiver oordeel vormen en geen recht spreken, kan hij niet onderscheiden.

Deze vraag om wijsheid valt bij GOD in goede aarde. Let goed op het antwoord dat we nu horen, want de dingen worden op scherp gesteld. Salomo heeft er in de ogen van GOD goed aan gedaan door drie dingen ondergeschikt te achten aan wat hij eigenlijk nodig heeft: een lang leven (1), rijkdom (2), de dood van de vijanden (3). Dat is niet niks. Het verlangen naar een gezond en lang leven is diepmenselijk. Het verlangen naar welvaart en rijkdom is dat ook. En wanneer er geen vijanden zijn, is het land veilig en kan de vrede zich verspreiden. Het zijn waarachtig essentiele dingen, en toch blijken die van secundair belang te zijn. Belangrijker dan dat is 'inzicht, wijsheid en begrip'. Dit zijn de instrumenten waarmee een koning in Israël een herder kan worden naar het hart van GOD.

Ook in de evangelielezing gaat het om het leggen van prioriteiten. We horen, na de vorige zondag, het vervolg van de parabelrede. Ook nu gaat het dus over de wijze waarop het Koninkrijk van de Hemel gerealiseerd wordt, vorm krijgt. Er zijn drie korte parabels, gevolgd door een afsluitende wijsheidspreuk. In de eerste parabel wordt het Koninkrijk van de Hemel vergeleken met een schat die verborgen is in een akker. Wat het Koninkrijk van de Hemel precies inhoudt, is een geheim, iets dat je niet zomaar te pakken kunt krijgen. Dat geheim cirkelt rond de identiteit van Jezus en het soort 'koninkrijk' dat Hij nabij brengt. Karakteristiek voor een geheim is dat het een zekere aantrekkingskracht heeft. Godzoekers weten zich aangetrokken door een geheim. Welnu, wie dat geheim van het Koninkrijk eenmaal gevonden heeft, zal deel krijgen aan een overweldigende vreugde. Heel zijn leven zal erdoor veranderd worden. Wie eenmaal weet heeft van het geheim, zal er alles voor over hebben om er dieper in door te dringen: 'Hij maakte alles te gelde, en kocht die akker.'

In de tweede parabel gaat het niet om een schat die opgedolven moet worden, maar om een parel die men kan verwerven. In de oudheid zijn parels een symbool van welvaart. Het Koninkrijk van de Hemel lijkt nu op een koopman die verstand heeft van parels en op een goede dag de mooiste parel vindt die hij ooit gezien heeft. Die ontdekking is zo overweldigend en het verlangen om die parel te verwerven is zo groot, dat hij alles verkoopt om die ene parel in zijn bezit te krijgen. Ontdekken wie Jezus werkelijk is en wat zijn optreden te weeg kan brengen, is een zo overrompelend gebeuren, dat de hele wereld op zijn kop komt te staan en de echte prioriteiten boven komen drijven. Deze schat ontdekken en deze parel verwerven is de overrompelende ervaring van de gave van het geloof: bron van grote vreugde, bron van vitaliteit, bron van leven. Men wordt geen christen door het volgen van catechese, hoe belangrijk die in een latere fase ook is. Men wordt christen door het opdelven van een schat! De ontmoeting met de verrezen HEER is het hart van alle dingen.

De derde en laatste parabel roept die van 'het graan en het onkruid' op. Het Koninkrijk van de Hemel is geen statische werkelijkheid, maar gaat over een wereld die in ontwikkeling is en die op een einddoel afstevent. Eenmaal zal gerechtigheid zegevieren over alle geweld. Ooit zullen de rechtvaardigen het laatste woord hebben, omdat zij niet de weg van het geweld, maar die van de weerloosheid en kwetsbaarheid gevolgd hebben.

De lezing sluit af met een wijsheidspreuk. Van oudsher heeft men er de handtekening van de evangelist Matteüs in gezien. Iedere mens die uit is op wijsheid en het Koninkrijk zoekt, en die daarbij de Schriften als leidraad neemt, 'lijkt op een huisvader die uit zijn voorraadkamer nieuw en oud te voorschijn haalt'. Oud: dat is bijvoorbeeld de onthutsende droom van de jonge koning Salomo. Nieuw: dat is het geheim van een schat die verborgen is en die door ons gevonden wil worden.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar