Mmmonk.be stelt bijna 100 kostbare manuscripten uit het Grootseminarie Brugge digitaal beschikbaar. Elke maand zetten we er een in de kijker.
Wat is Mmmonk?
Op mmmonk.be kunnen geïnteresseerden naar hartenlust digitaal bladeren door unieke middeleeuwse manuscripten. Het digitale platform bevat beelden van maar liefst 820 handschriften die afkomstig zijn uit de bibliotheken van de oude abdijen van Ten Duinen (Koksijde-Brugge), Ter Doest (Lissewege), Sint-Pieters en Sint-Baafs (Gent). Dankzij de website is dit waardevolle erfgoed, dat vandaag verspreid zit over meer dan 40 instellingen wereldwijd, herenigd in een virtuele bibliotheek.
Een van de absolute topstukken uit de manuscriptencollectie van het Grootseminarie is de Facta et dicta memorabilia van de Romeinse auteur Valerius Maximus.
Valerius Maximus, die leefde in de eerste eeuw na Christus, droeg zijn Facta et dicta op aan de Romeinse keizer Tiberius. In zijn werk illustreert hij aan de hand van korte verhalen en anekdotes Romeinse opvattingen over deugd en moraal. De verhalen groepeert hij in negen ‘boeken’. Het Valerius Maximus-manuscript uit het Grootseminarie bestaat uit drie lijvige volumes of codices, die per volume telkens drie van deze boeken bevatten.
Het werk van Valerius Maximus was in de late middeleeuwen bijzonder populair, mede dankzij een dertiende-eeuwse Franse vertaling van zijn werk. Het handschrift uit het Grootseminarie bevat zowel de oorspronkelijke, Latijnse tekst als deze Franse vertaling.
Lees verder onder de afbeelding
Jan Crabbe, een kunstminnende abt
Het driedelig manuscript kwam tot stand tussen 1475 en 1480 in opdracht van Jan Crabbe, abt van de abdij van Ten Duinen van 1457 tot 1488. Crabbe was een werelds figuur met een grote voorliefde voor kunst en literatuur. Hij verrijkte de abdijbibliotheek van Ten Duinen met vele manuscripten die hij stuk voor stuk luxueus liet opmaken en verluchten door befaamde miniaturisten en kopiisten, zoals Colard Mansion.
Het manuscript is voorzien van verschillende volbladminiaturen - miniaturen die nagenoeg een volledige pagina in beslag nemen. De volbladminiaturen komen telkens voor aan het begin van een nieuw ‘boek’ en illustreren de inhoud van de tekst. Het zijn kleine kunstwerkjes. Ze zijn afgewerkt met opmerkelijk veel oog voor detail en perspectief en doen wat denken aan de kunstwerken van de Vlaamse Primitieven. De miniaturen zijn bovendien prachtig omgeven door decoratieve randen die rijkelijk versierd zijn met bloemen, bladeren, vogels en kleine figuurtjes. Onderaan de randdecoratie is telkens het wapenschild van de opdrachtgever en eigenaar van het manuscript, Jan Crabbe, aangebracht. Het is te herkennen aan de kleine krabbetjes en de abtsstaf.
Van de negen miniaturen - telkens aan het begin van elk nieuw boek - zijn er nog zeven in het manuscript aanwezig. Twee miniaturen zijn uitgescheurd: een miniatuur beeldde wellicht een iets te pikante badhuisscène uit en werd vermoedelijk al in de zeventiende eeuw door een preutse monnik verwijderd. Een andere volbladminiatuur ter illustratie van de deugd van gematigdheid bevindt zich vandaag in het J.P. Getty-museum in Los Angeles, Californië. Die laatste miniatuur is door het J.P. Getty-museum ook gedigitaliseerd en beschikbaar op de museumwebsite. Nu ook de zeven andere miniaturen dankzij mmmonk digitaal beschikbaar zijn, kan het manuscript als het ware opnieuw herenigd worden - zij het dan virtueel.
De zelfmoord van Lucretia
Een van de meest indrukwekkende en ontroerende miniaturen beeldt een Romeins verhaal uit dat in de middeleeuwen bekendheid genoot: de zelfmoord van Lucretia. De Romeinse dame Lucretia wordt verkracht door Tarquinius Sextus. Deze scène zien we plaatsvinden op de achtergrond van de miniatuur. Om haar eerbaarheid te redden, pleegt Lucretia daarna zelfmoord. Centraal op de voorgrond zien we haar zieltogend zitten, omgeven door twee vriendinnen of hofdames. Rechts op de miniatuur staat een figuur in een blauwe mantel vanuit een deuropening de scène gade te slaan - zou het misschien Valerius Maximus kunnen zijn?