Niet alles gaat hen echter voor de wind, want binnen hun gemeenschappen woekert een christologische controverse: de discussie tussen het donatisme (vernoemd naar Donatus de Grote, tegenbisschop van Carthago) en het arianisme (vernoemd naar Arius, presbyter van Alexandrië), in se gaat het over een verschillende geloofsopvatting over de menselijkheid en diviniteit van Jezus, de Christus. Dat bemoeilijkt intern de verhoudingen onder de christenen.
Donatianus’ eigen verhaal begint in de overlevering echter al voor zijn catechumenaat. Of het echt gebeurd is, is niet uit te maken, maar Donatianus zou ofwel zelf iemand gered hebben uit een rivier, de Tiber in Rome of de Marne in Reims, of zelf gered zijn uit die rivier. Plausibel lijkt ons de versie dat Donatianus, een speels en ondeugend kind, niet bepaald het ‘maatje’ was van een huisbediende die hem daarom bij valavond op een wandeling in de Marne duwt. Zijn moeder, verwittigd door omstanders, snelt toe en krijgt een karrewiel aangereikt waar ze vijf brandende olievaatjes op monteren. Het rad wordt te water gelaten en dobbert naar de plaats waar de drenkeling wordt vermoed. Het hapert aan het kind en dat kan dan gered worden uit het donkere water. Het wiel met de lampjes blijft daarna in de overlevering het symbool van Donatianus.
Relevantie in een woelige gemeenschap
Donatianus wordt de zevende bisschop van Reims in 360, een bisdom met voornamelijk stedelijke christenen. In zijn rol als bisschop neemt hij ook deel aan regionale concilies en aan enkele diplomatieke opdrachten voor de Romeinse prefect. Hij bemiddelt in ariaanse en donatistische geschillen en draagt zorg voor het beheer van de begraafplaatsen, christenen verbranden hun afgestorvenen in die tijd namelijk niet! Hij komt meerdere malen tussen in de leefomstandigheden van de slaven en aanvaardt er meerderen als catechumeen, soms samen met hun meesters. Afbeeldingen op sarcofagen getuigen van het leven van de christenen en tonen de sterke gezinsrelaties. Als bisschop bevordert hij de veredelde wijnbouw (champagne) als bron van inkomen en onderlinge ondersteuning. Hij wordt uiteraard vermeld op de bisschoppenlijst in de basiliek Saint-Remi de Reims, waar paus Johannes-Paulus II op 22 september 1996 kwam bidden.
Donatianus sterft een natuurlijke dood op 14 oktober 389. Hij was nagenoeg 30 jaar bisschop. Voor die tijd uitzonderlijk! Twaalf jaar na zijn dood wordt met de inval van de Vandalen in 401 de stad bijna volledig verwoest door plunderingen, Trier wordt dan de hoofdplaats, maar restanten van het oude Durocortorum blijven ook nu nog zichtbaar. In deze woelige periode werden de gebeenten van onder meer Donatianus en Nicasius (401) verborgen. Na de val van het West-Romeinse Rijk (476) en de doop van de frankische leider Clovis (496) door bisschop Remigius worden ze overgebracht naar de abdij van Corbie bij Amiens. Enkele eeuwen later, in 841 schenkt Karel de Kale de relieken van Sint-Donatianus aan Boudewijn I, graaf van Vlaanderen, als onderpand van de verzoening en herstelde verstandhouding. Daardoor komen die relieken via Torhout in Brugge terecht. Daarover meer in een volgende bijdrage.
Marc Van Eenoo, meewerkend priester aan het Bisschoppelijk Archief van het bisdom Brugge
Met dank aan kan. Jan Tilleman, kan. Antoon Vansteeland, Céline Decottignies, Bart Compernol en teksten van pr. Godfried Geerardyn, pr. Edmond De Vos, Aubert-Tillo Van Biervliet
