Dominee Buzogany: “De namenlijst aan de kerkmuur toont hoe ik een schakel ben in de bewogen geschiedenis van het Gentse protestantisme. Zo staan er vele predikanten vermeld in de periode 1577-1584. Gent vormde toen even een calvinistische republiek en in verschillende kerken in de stad werden protestantse erediensten gehouden. Er was toen zelfs een kleine protestantse theologische faculteit in het Gentse Pand. Erna volgde een periode waarin het protestantisme uit de openbaarheid werd geweerd en predikanten uit Vlissingen, die zich voordeden als handelaars, de gelovigen heimelijk kwamen ondersteunen.
Toen in 1815 Willem I, koning der Nederlanden, besliste dat er in Gent een protestantse kerk moest komen, werd de kerk van de Brabantdam – een voormalige kapucijnenkapel – daartoe bestemd. Albert Goedkoop werd aangeduid als predikant en in 1817 vond de eerste dienst plaats in het huidige kerkgebouw. De gemeente telde aanvankelijk zeven leden, waarvan vijf van de familie Goedkoop. Maar in de tijd die volgde sloten zich heel wat gelovigen aan, onder anderen professoren van de pas opgerichte Universiteit van Gent.”
Wie zijn de christenen die hier verzamelen? Welke achtergrond hebben ze?
De gemeenschap op de Brabantdam is verscheiden. Er zijn mensen met een lutherse of een calvinistische achtergrond. Er zijn gelovigen die je vrijzinnig-protestants zou kunnen noemen, omdat ze de persoonlijke ervaring en vrijheid hoog in het vaandel dragen, of orthodox-protestants, voor wie de Bijbel en de Belijdenisgeschriften (bijv. het Credo, maar ook latere teksten) normerend zijn. Er zijn ten slotte ook gemeenteleden zonder protestantse afkomst.
In januari vond de jaarlijkse gebedsweek voor de eenheid onder de christenen plaats, erg bescheiden weliswaar, door corona. Wat betekent oecumene voor u?
Heel veel eigenlijk. Mijn achtergrond speelt daarbij een rol: Roemenië is een land waar het christendom van het Westen en dat van het Oosten als het ware in elkaar overgaan. In de protestantse gemeente waar ik gewerkt heb, bestond een diepgaande samenwerking met de Roemeens-orthodoxe Kerk en met de Rooms-katholieke Kerk. Tijdens de gebedsweek voor de eenheid volgden we dagelijks liturgische diensten bij elkaar. De oecumenische pinksterbedevaart van Șumuleu Ciuc, georganiseerd door de katholieke Kerk, telde in 2019 volgens de organisatoren meer dan 100.000 deelnemers.
De idee van godsdienstvrijheid bestaat in Transsylvanië overigens al langer dan hier. De Landvergadering van 1568 verkondigde als eerste in Europa de vrijheid van religie zodat de beoefening en verspreiding van het katholieke, lutherse, gereformeerde en unitarische geloof verzekerd was. Op de achtergrond speelt natuurlijk mee dat er meerdere volken samenleven: Hongaren, Roemenen, Duitsers, zigeuners, …
Maar u kende in die tijd dus ook de katholieke Kerk al?
Meer nog, ik koesterde toen al een grote bewondering voor de maatschappelijke bijdrage van de katholieke Kerk. In Roemenië is die tot op vandaag bepalend. Om één voorbeeld te geven: de Sint-Franciscusstichting in Deva, opgericht door de franciscaanse broeder Csaba Böjte, richt kinderhuizen en scholen op waar kansarme kinderen verblijven en studeren. En dat zijn lang niet alleen katholieke kinderen.
In omgekeerde zin viel het me op dat, toen ik in 2010 naar België kwam, velen niet weten wat protestantisme is. De oecumene staat hier nog in de kinderschoenen.
Of we denken er iets van te weten, maar blijven steken in stereotypen: het protestantse ‘de Schrift alleen’ tegenover de katholieke ‘traditie’, de katholieke ‘werken’ tegenover het protestantse ‘pure geloven’, enz. ?
Dat zijn inderdaad slogans die ons op het verleden vastpinnen. Een verleden dat soms ook ongenuanceerd wordt voorgesteld. Zo vraag ik me eerlijk af of Maarten Luther (1483-1546) in zijn hart werkelijk met de katholieke Kerk gebroken heeft… Maar goed, de dialoog kijkt toch best ook vooruit. Het gesprek begint beter niet bij de dingen die pijn doen.
De grote protestantse theoloog Karl Barth (1886-1968), die wel eens ‘de kerkvader van de twintigste eeuw’ wordt genoemd, schreef in zijn kleine dogmatiek dat het voornaamste dat christenen samenbindt er natuurlijk al is: Jezus Christus. Ons geloof gaat niet over een doctrine, maar over een persoon! Het gaat erom Hem te ontmoeten, om te zien hoe Hij van God spreekt: aan de kribbe, maar ook aan het kruis.
Christus centraal plaatsen is dus een stap in de toenadering tussen de verschillende christelijke kerken. [Nvdr: dat was ook het thema van de gebedsweek voor de eenheid in 2021: ‘Blijf in mijn liefde’ (Joh 15,9), met de idee dat Christus een middelpunt is dat, naarmate je het vanuit verschillende richtingen nadert, christenen ook onderling bij elkaar brengt.]
Er moet daarbij natuurlijk respect zijn voor de verschillende tradities. Het heeft geen zin om een doorbraak te forceren.
