“Nooit meer oorlog!” klonk het uit vele monden na de Eerste Wereldoorlog.
Maar vrede is meer dan de afwezigheid van oorlog.
Dat leert ons de sociale leer van de kerk. Verscheidene pausen hebben het volk van God over oorlog en vrede onderricht. Zeer bekend is de encycliek Pacem in terris (1963) van paus Johannes XXIII. Paus Paulus VI riep in 1968 de eerste dag van het jaar uit tot ‘Werelddag van de vrede’. Paus Franciscus verbindt het streven naar vrede met de verantwoordelijkheid die de mensen hebben tegenover de schepping, die niet hun eigendom is. Geschillen zullen immers vaak hun oorsprong vinden in het eigendomsrecht, ofwel van territorium ofwel van ideeën en ideologieën.
Om een toekomst aan te bieden aan de wereld en aan jongeren en kinderen heeft paus Paulus VI een belangrijke evolutie aangebracht in het denken over vrede. “De nieuwe naam voor vrede is ontwikkeling,” verklaarde hij (Populorum progressio, 1967, nr. 76). Dit is bijzonder duidelijk wanneer we zien hoe mensen uit ‘minder ontwikkelde landen’ op zoek gaan naar welstand in het Westen en het Noorden. Onze tijd zal beoordeeld worden op de aanpak van de vluchtelingencrisis en van de internationale verhoudingen die aan de basis liggen van oorlogen en conflicten. Vandaar dat de ontwikkeling van iedere mens, iedere natie, iedere cultuur van het grootste belang is voor de toekomst. Dit zal de beste weg zijn om jongeren te vrijwaren van de vrees voor wat komen zal.
In de pre-synodale bijeenkomst van de jongeren in Rome klonk deze vrees. Paus Franciscus legde de nadruk op het woord van Jezus: “Waarom zijn jullie bang? Hebben jullie nog geen vertrouwen?” (Mc. 4,40). Het geloof kan inderdaad steun verlenen, de angst verdrijven en helpen om de spanningen in sereniteit te benaderen. Paus Franciscus zegt aan de jongeren: “Wanneer we de oorzaak van onze angst gevonden hebben, zal het ons helpen die te overwinnen en het zal ons openen op het leven. Angst mag nooit het laatste woord hebben” (23 febr. 2018). Ontmoetingen in vertrouwen zijn het beste wapen tegen vertwijfeling en onrust. Ze bieden perspectief. Jongeren zijn op zoek naar relaties, over de grenzen heen, met behulp van de media, die de digitale wereld hen ter beschikking stelt.
Een geglobaliseerde wereld biedt ook nieuwe mogelijkheden tot solidariteit tussen de volkeren. Op wereldvlak leidt solidariteit tot een meer menselijke verhouding die zich niet alleen baseert op economische of technologische belangen. Solidariteit betekent een uitnodiging tot vriendschap, tot sociale caritas. Paulus VI noemt het een ‘beschaving van liefde’. Johannes Paulus II gaat zo mogelijk nog verder: hij heeft het over de “wederkerige band tussen God en mens: erkenning van God in elke persoon en van elke persoon in God. Dat is de voorwaarde voor authentieke menselijke ontwikkeling” (Centesimus Annus, nr. 10).
Vrede heeft dus te maken met de verhouding tot God, dit horen we ook in de boodschap die Jezus zelf geeft bij zijn terugkomst bij de leerlingen na de verrijzenis. “Vrede zij u” was zijn boodschap en de eerste kerk vertaalt dit in de aanhef van de brieven: “Genade zij u en vrede van onze Heer Jezus Christus”. In de liturgie wordt dit de aanhef van elke eucharistieviering.
+ Luc Van Looy
Deze brief is verschenen in het septembernummer van het tijdschrift Kerkplein.