Welkom
Van harte welkom in onze kathedraal ter gelegenheid van koningsdag.
Zoals u weet heeft het feest van de koning – tot 2001 nog het feest van Dynastie – een hele geschiedenis.
Als kerkelijke gebeurtenis wil ik dit Te Deum in zekere zin “op zijn plaats houden”. We bidden samen voor de koning en zijn familie. We doen dat voor de koning als verbindende figuur. Niet alleen de verantwoordelijken van ons land, maar ook de gewone mens kijkt naar de koning en beluistert hem om door hem bemoedigd te worden in deze moeilijke tijden. In die zin staat hij soms verre boven onze particuliere belangen.
Dat we in een wereld als de onze eenheid en begrip en ook bepaalde morele attitudes moeten bevorderen als we nog toekomst willen hebben – en dat geldt vandaag op wereldvlak – hoeft geen betoog.
Iedereen zoekt waar hij de spirituele kracht vandaan kan halen om voldoende creatief te zijn en de moed te hebben om uit te voeren wat onze maatschappij vandaag nodig heeft.
Dat dit ten koste kan gaan van eigen populariteit is een prijs waartoe we moeten bereid zijn.
Als christen vertrouwen we ons toe aan God en aan het Evangelie, om zonder ophouden samen te bouwen aan een betere gemeenschap. Wij danken onze medeburgers die een voorbeeld zijn van politieke en sociale moed.
Vandaag viert ook de Duitstalige gemeenschap haar feestdag. We mogen niet vergeten dat zij mee ons land samenstelt en we denken dan ook graag aan deze medeburgers.
Moge God onze provincie zegenen, ons hele land, Europa en een wereld die hoe langer hoe kleiner aan het worden is.
Lezing
Wijsheid 6, 12-16: De wijsheid wordt gevonden door wie haar zoeken.
Stralend en onverwelkbaar is de wijsheid en zij wordt gemakkelijk ontdekt door wie haar liefhebben en gevonden door wie haar zoeken. Aan wie haar begeren laat zij zich aanstonds kennen. Wie vroeg voor haar opstaat, hoeft zich niet moe te maken, want hij vindt haar zitten aan zijn deur. Want zijn gedachten op haar richten getuigt van een volmaakt inzicht en wie om haar wakker blijft zal spoedig geen moeilijkheden meer hebben. Want zij gaat zelf rond, zoekend naar mensen die haar waardig zijn en op de wegen vertoont zij zich minzaam aan hen en komt hun tegemoet bij iedere gedachte.
Meditatie
We weten veel. We leven in een wereld van wetenschappelijk denken, wat ons een enorme kennis bijgebracht heeft over de mens, de maatschappij en de natuur. Ook heel wat verbetering in vele domeinen.
Maar is weten identiek met wijsheid? Blijkbaar niet. We weten bijvoorbeeld waar het naar toe gaat met onze planeet. We zien het gebeuren onder onze ogen. Maar we hebben niet de wijsheid om de beslissingen te nemen die zich opdringen en om die beslissingen uit te voeren. De Verenigde-Naties-secretaris, Antonio Guterres, herhaalde het nog onlangs op een manier die niet duidelijker kan:
De mensheid moet kiezen tussen solidariteit of collectieve zelfmoord.
Eigenlijk kiezen we voor het tweede. Meer wijsheid zou creatieve inspiratie en moed bieden. Maar… die hebben we niet.
Ganda: samenbrengen, verzamelen
Waar komt de wijsheid vandaan? Wie geeft ze? Wie heeft antwoorden op langere termijn? Wat is wijsheid? Laat mij een kleine omweg maken langs onze eigen stad. En, wees gerust, het is een positieve omweg.
Ik ontving onlangs een delegatie van Ganda-huis, die als buurtwerkers proberen aan de wijk rond de Machariuskerk en de Sint-Baafsabdij sociaal en cultureel leven te bevorderen. Een mooi project. We droomden even samen, onder andere over het feit dat onze stad in 2024 Europese Jongerenhoofdstad wordt. Ik ben ervan overtuigd dat een stad als Gent die eer echt verdient, én dat het voor onze stad een enorme kans inhoudt. En zo dromend kwam ook de naam Ganda ter sprake.
Ganda is de oudste naam voor Gent. De naam komt eigenlijk van de Sint-Baafsabdij die tot aan het overlijden van Bavo, de Ganda-abdij heette. Ganda is de verlatijnsing van een Keltisch woord dat betekent: samenkomst, samenvloeiing. Op de samenvloeiing van Schelde en Leie is Gent ontstaan.
Ganda doet denken aan communicatie, aan samenbrengen wat vroeger op afstand bestond: niet alleen het water, maar meer nog wat het water draagt: de mensen.
Om het beeld nog even vast te houden:
- Durven we vandaag onze rivieren bevaren? Of kweken we een eilandmentaliteit, afgesloten van wat zich rondom ons afspeelt? Is dat niet wat te veel aan de gang is in de wereld?
- Hebben wij als stad Gent vanuit ons ontstaan niet een eigen roeping, nl. om Ganda te zijn? Samenbrengen. Verzamelen. Zoals onze twee rivieren, die verschillend zijn maar hetzelfde water bevatten.
In onze stad en provincie wonen verschillende culturen en godsdiensten samen. Maar het gaat om één mensenras. We hebben vandaag, allen, wie we ook zijn en waar we ook vandaan komen, gemeenschappelijke problemen: of het nu gaat om het klimaat– we zullen er hoe langer hoe meer mee te maken hebben – of de gezondheid – denken we maar aan covid – of de vrede – Oekraïne, maar ook aan Syrië, Libanon en tal van andere landen.
Zou de gemeenschappelijkheid van de problemen ons niet spontaner tot solidariteit moeten brengen?
Of denken we de problemen buiten de grenzen van onze stad te kunnen houden, buiten onze provincie, ons land, Europa? Maar die problemen zijn niet buiten ons. Wel binnen onze eigen leefwereld, ons gemeenschappelijk huis.
We leven in een stad waarin voorbeeldige inspanningen tot dialoog aan de gang zijn. Die traditie moeten we verderzetten en verdiepen. Dat kan alleen als een fundamenteel mededogen met de mens – met iedere mens – ons bezielt. Zou dat mededogen geen deel uitmaken van die wijsheid waarnaar we op zoek zijn? Mededogen waar we kracht uit halen. Alleen die wijsheid kan ons voortbestaan verzekeren.
Voor ons, christenen, heeft die wijsheid iets – en zelfs veel – met God te maken. Wijsheid is een geest en een gedrag dat geïnspireerd is door Gods Geest en zijn gedrag in de persoon van Jezus.
Spirituele crisis
Vandaag lijkt wijsheid mij nieuwe vormen aan te nemen. Meer dan ooit komen volgende vragen naar voren: Hoe kunnen we luisteren naar de stem van mensen die geen stem hebben?
- De stem van de arme.
- De stem van de mens die geen papieren heeft.
- De stem van zij of hij die onze taal nog niet spreekt of die ze nooit zal spreken, omwille van objectieve fysieke of psychische beperkingen.
- Hoe horen we de oudere mens?
- Maar ook het kind dat soms al van jongs af beroofd is van zijn toekomst?
Ik hoor de vraag al komen van mensen die politieke en maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen – waar ligt de grens? Hoever gaan we in ons mededogen? Hier komt de wijsheid van de Geest (van de heilige Geest) terug. Ik ben er grondig van overtuigd dat de huidige wereldcrisis in de eerste plaats een geestelijke, spirituele crisis is.
In zekere zin hoef je niet eens godsdienstig gelovig te zijn om zoiets te onderschrijven. Velen doen het en vanuit alle hoeken.
Waar te weinig geest is, is er ook te weinig wijsheid. In het christendom dragen beide woorden – geest en wijsheid – een hoofdletter en verwijzen ze respectievelijk naar de heilige Geest en naar Jezus, die Gods Wijsheid in persoon is. Als we als mens in onze immanentie opgesloten blijven, dan zitten we gevangen in een keurslijf. Het gebed breekt die immanentie open, zodat Gods Wijsheid binnen kan en wij met andere ogen – idealiter met Gods ogen – de realiteit kunnen bekijken. We doen langs alle kanten de ervaring op dat we aan onszelf niet genoeg hebben. We hebben elkaar nodig en – dat is toch de positie van de gelovigen – we hebben ook God nodig.
Kleine goedheid
Thomas Merton, een wereldbekende Amerikaanse trappistenmonnik, schreef in de vorige eeuw:
“We kunnen er niet van uitgaan dat een vredige wereldgemeenschap helemaal vanuit zichzelf zal ontstaan uit de chaos van een meedogenloze machtsstrijd – we moeten werken, offers brengen en samenwerken om de fundamenten te leggen waarop toekomstige generaties een stabiele en vreedzame internationale gemeenschap kunnen bouwen.”
We mogen niet wanhopen. We geloven dat Gods Geest overal aanwezig is, in alles dat waar, rechtvaardig, goed en schoon is. We vinden Hem dus in zoveel mensen die een andere levensbeschouwing genegen zijn.
Paus Franciscus was onlangs in Bahrein aanwezig op de internationale bijeenkomst van de godsdiensten. Ik was getroffen door de tussenkomsten vanuit de Islam. We hebben duidelijk gemeenschappelijke geopolitieke inzichten. Een van de wijsheden die daar naar voor kwamen is dat wie aan vrede wil bouwen, niet moet wachten op grote doorbraken:
De grote vrede is het resultaat van vele kleine handelingen.
Is ook Europa niet op die wijze gestart? Robert Schuman zag in dat een immens groot Europees project het op dat moment niet zou halen. Het begon dus met een akkoord over… kolen en staal. Dat is wat de profeet Jesaja op paradoxale wijze over de Messias zegt: Groot is zijn heerschappij, aan zijn vrede zal geen einde komen (Jes 9,6). Paus Franciscus wees er in Bahrein op dat dit op een contradictie lijkt. Want op het wereldtoneel zien we vaak dat hoe meer macht er wordt gezocht, hoe meer de vrede wordt bedreigd. Maar de profeet kondigt iets buitengewoon nieuws aan: de komende Messias zal machtig zijn, maar niet op de manier van een leider die oorlog voert en anderen domineert. Hij zal machtig zijn als Vredevorst (Jes 9,5), als degene die mensen met God en met elkaar verzoent. Zijn macht maakt geen gebruik van de kracht van geweld, maar van de zwakheid van de liefde.
Laat ons dankbaar zijn voor de morele wijsheid waarmee onze koning Filip als staatshoofd het woord neemt. Het heeft tot bij “de gewone man van de straat” meer impact dan men zou denken. We bidden dat hij dat verder mag doen en ook dat wij, ieder op de plaats die de zijne is, wijs genoeg mogen zijn om te zien wat ons te doen staat in de dringende problemen waarmee we vandaag geconfronteerd zijn.
