Zusters en broeders,
Is de heilige Geest, om wie we tijdens de komende dagen met aandrang bidden, nog altijd geen te discrete onbekende? De discretie van de heilige Geest is evident. Hij is te weinig aanwezig in onze spiritualiteit en theologie. En is die ‘ongekendheid’ niet de reden waarom de Geest soms op een heel tegenstrijdige manier wordt ‘gebruikt’? We weten bijvoorbeeld dat de Geest de Kerk tot een gestructureerde gemeenschap maakt. Maar anderzijds weten we ook dat de Geest vrij is. Hij laat zich niet opsluiten. Hij waait waar Hij wil. Hij kan kerkleiders kopzorgen veroorzaken.
Ik ben de laatste tijd wel vaker gestoten – zowel in groepsgesprekken als in persoonlijk ontmoeting – op de tegenstelling tussen Kerk en Geest, tussen instituut en charisma.
En naar gelang de gevoeligheid ziet men – soms met veel vuur en vlam – het werk van de Geest in het ene of het andere.
Kan Hij aan beide kanten staan? En hoe gaat dat dan? Kan Hij Kerk zijn en charisma? Organisatie en dynamische gedrevenheid?
Sommige gesprekken hebben echt indruk op mij gemaakt en doen mij veel nadenken. Enerzijds omdat ik begrijp waarom mensen zo spreken. Het gaat vaak niet om een verkeerde ingesteldheid! Integendeel. Soms klinkt er veel lijden of ontgoocheling in de kritiek op het kerkelijk instituut. Anderzijds ben ik bewust van het belang van de Kerk. Als het anders was, wat zou ik hier dan doen als bisschop?
Ik heb het ambt alleen aanvaard omdat de Kerk het mij gevraagd heeft en omdat ik geloof dat de Geest precies op die manier aan het werk is!
Maar wat is … de Kerk? Alleen een bureaucratische organisatie? De paus herhaalt wel vaker dat de Kerk iets anders is dan een NGO. Ik wil het vanavond, negen dagen voor Pinksteren, de dag waarop de Geest de Kerk leven inblaast en in beweging zet, het even over deze tegenstelling hebben. Er is ontegensprekelijk een spanning tussen die twee. Maar sluiten ze elkaar uit? Ik hou het bij een paar essentiële bedenkingen die bij mij opgekomen zijn bij de meditatie van de teksten die we zopas hoorden en een aantal recente ontmoetingen waarnaar ik al verwees.
Hebben we er ooit aan gedacht dat Jezus zelden spreekt tot één persoon? En als Hij het doet, is de boodschap evenzeer – of zelfs vooral – bedoeld voor de omstanders, voor de ruimere gemeenschap. Dat is de taal van de Bijbel. We mogen niet vergeten dat in het Nieuwe Testament de geloofsgemeenschap, de Kerk, steeds voorondersteld is, zowel zij die er al toe behoren als zij die uitgenodigd worden om er deel van uit te maken (en dat is uiteindelijk iedereen, wie dan ook). In de lezingen van vandaag richt Paulus zich tot de Kerk in Korinthe. En Jezus richt zich tot leerlingen die vanaf Pinksteren de Kerk zullen vormen.
Paulus schrijft: “Wij zijn allen gedoopt in één Geest en zijn daardoor één lichaam geworden” (1 Kor 12, 13). Zou de Kerk niet het domein zijn waarin de Geest op een wonderlijke wijze te werk gaat? Waarom “wonderlijke” wijze? Hij doet vaak wat we niet verwachten. Hij ontsnapt aan onze greep omdat Hij het instituut Kerk steeds tot veranderingen brengt. Soms langzaam, tergend langzaam in sommige ogen. Soms in een versneld tempo, wat anderen dan weer doet panikeren. We kunnen Hem beschouwen als een eeuwige spelbreker. Maar dat is Hij niet. Hij schaft nu en dan wel regels af die wij als mensen er te lang of tevergeefs ingebracht hebben. Hij maakt ook nieuwe regels voor nieuwe omstandigheden. We zien dat al tweeduizend jaar lang.
Geen spelbreker dus, want wat de Geest doet leidt niet tot chaos. De Geest blaast immers het instituut Kerk steeds nieuwe leven in.
“De letter doodt, maar de Geest maakt levend” (2Kor 3, 14). Daartoe dient de verscheidenheid van de “charismata”, de genadegaven. We krijgen die nooit voor ons alleen en al zeker niet om ermee te pronken alsof ze van onszelf kwamen.
Hoe gaat dat samen: enerzijds het avontuur van de verandering, wat tegen het klerikalisme ingaat, en anderzijds het instituut Kerk, met haar sacramenten en haar gewijde bedienaars? Welke verhouding is er tussen vrijheid en organisatie?
Hoe gaat vrije inspiratie samen met een structuur of regels die loyauteit vragen? Want ook een synodale kerk komt tot beslissingen.
We beleven vandaag die spanning op een bijzondere manier. Vele tijdgenoten kunnen die twee niet in evenwicht brengen. Ze zien niet hoe die nog kunnen samengaan. Ze kiezen het ene of het andere.
En nochtans, als de Geest geen beweging brengt, dreigt er verstarring. Sommigen kiezen voor het verleden uit nostalgie of angst. Anderzijds is er zonder Kerk versplintering. Waar iedereen zijn eigen weg gaat (alleen of in groep) ontstaan er op lange termijn alleen spanningen en onenigheid. We zien een juiste, meer harmonische vereniging tussen de Adem van de Geest en de institutionele Kerk in de persoon van Paus Franciscus. Ik denk dat hij daarom een groot geschenk van de Geest is aan de Kerk van vandaag.
In ieder geval staan we hier echt voor een opgave van onze tijd. Meer dan ooit staat de Kerk onder kritiek. En meer dan ooit hebben we de Kerk nodig. Maar die Kerk moet ook grondig veranderen, verjongen en spiritueel vernieuwen. De Geest maakt de twee mogelijk: zowel het instituut als de vernieuwing. De twee gaan samen.
Het gemeenschappelijk karakter van het christelijk geloof is een antwoord op het individualisme in de wereld, dat onszelf aantast en ons spiritueel doet afglijden naar een louter individueel devotioneel leven of tot opgesloten zijn binnen de eigen beperkte kerkgemeenschap.
Maar authentiek christelijk leven is iets anders dan privé-religiositeit of warm groepsgevoel. De Geest geeft anderzijds ook de kracht tot verandering. En tot heel grondige verandering als we denken aan het Tweede Vaticaans Concilie.
Hij is dynamiek. Hij is Gods energie. Met de Geest is het nooit te laat om te vernieuwen. God verlaat ons immers nooit.
Ik stel voor, beste vrienden, om dit jaar met al wat er gebeurt in Kerk en maatschappij, speciaal deze beschouwingen in gedachten te houden in onze voorbereiding van Pinksteren. Laten we, onderling verbonden in de Kerk, bidden voor haar en onze voortdurende vernieuwing, door de kracht van de Geest, zodat zij haar geestelijke roeping en dienst aan de wereld beter waar kan maken.
- Gebedenboekje - De initiatiefnemers (Charismatische Vernieuwing Vlaanderen) bieden opnieuw een gebedenboekje aan voor elke dag van de noveen. Bisschop Lode vraagt met nadruk: "Gebruik het persoonlijk en in jullie geloofsgemeenschappen en geef het zoveel mogelijk door." Je kan het boekje hier downloaden
- Herbekijk hieronder de openingsviering in de Sint-Pieterskerk in Gent: