Het zijn drukke dagen voor Dom André De Witte, fideï domunpriester van het bisdom Gent (°1944, Scheldewindeke) en nog even bisschop van het Braziliaanse bisdom Ruy Barbosa. Op 12 juli wordt zijn opvolger aangesteld. Dat vraagt veel voorbereiding en ook een verhuis, en dat allemaal in coronatijd! Toch vond Dom André de tijd om onze vragen te beantwoorden over hoe hij in zijn bisdom en in Brazilië de coronacrisis ervaart. Een aangrijpend getuigenis uit het land van president Bolsonaro...
Heeft het virus jouw bisdom bereikt?
Onze geschiedenis met het virus telt intussen ook al honderd dagen...
Op 18 maart keerde ik terug van een vergadering van de Nationale Coordinatie van de Pastorale Grondkommissie (CPT) in Goiânia. Het gerucht ging dat er ‘s anderendaags van daar al geen vluchten meer zouden zijn. Op de luchthaven van Saõ Paulo was er wel nog de gewone drukte en ook in Salvador geen controle. Dom Ionilton, de vice-president van de CPT, keerde terug naar Itacoatiara in het Amazonegebied en die werd wel opgevangen en moest in quarantaine. Op 17 maart werden onze eerste pastorale richtlijnen afgesproken en gepubliceerd, overeenkomstig de Wereldgezondheidsorganisatie en de Bisschoppenconferentie (CNBB): geen samenkomsten, ook niet voor onze vieringen en vergaderingen. En dus moest de feestmis voor de parochiepatroon Sint Jozef in Várzea da Roça, voorzien op mijn terugweg van Salvador, van mijn progamma geschrapt worden. Sindsdien vier ik elke avond in een gesloten kathedraal, samen met de twee priesters van Ruy Barbosa de eucharistie die wordt uitgezonden en goed gevolgd via de facebook van de parochie.
Ook de seminaristen keerden terug naar huis en de academische vorming aan de Katholieke Faculteit van Feira de Santana (FACFS) gebeurt nu virtueel. Op dit ogenblik is de vraag hoe, na de vakantie in juli, de lessen verder zullen gaan. Een decreet van het Minsterie van Onderwijs laat de virtuele vorm toe tot einde december. Onze optie is om, zelfs in dat geval, onze seminaristen “zo mogelijk” te laten terugkeren naar ons seminarie. Naast het samenleven met collega's, zal het ook betere internetmogelijkheden met zich meebrengen.
In alle gemeenten is er een toename van het aantal geïnfecteerden.
Dat Brazilië het voorbeeld is van hoe het niet moet en zelfs niet zou mogen – maar dat president Bolsonaro denkt en handelt alsof hij het best weet en alles mag – is intussen wereldwijd bekend.
Zijn handelwijze is, meer dan een aanmoediging om het niet nauw te nemen met voorschriften van afstand houden, masker gebruiken enz., ook een regelrechte aanval op de grondwet en een afbouw van maatregelen die de indianenbevolking, "de quilombolas", en alle sociaal zwakke en kwetsbare groepen ten goede komen, een bedreiging van de democratie, de terugkeer van de dictatuur, ....
Hoe het zover kon komen en hoelang het nog kan duren eer het parlement en/of de gerechtelijke macht ingrijpen, blijven open vragen.
De gave van het leven en de verdediging ervan komen voor ons op de eerste plaats. Jezus komt opdat iedereen leven zou hebben, in overvloed. (Joh 10,10). Hij geeft zijn leven voor allen, maar begint met de armen die aan de kant worden gezet.
In een maatschappij waar in de economie het kapitaal alleen regeert komt de afgod van de winst, zelfs ten koste van levens, op de eerste plaats.
Maar zonder solidariteit, zoals in families waar de kinderen nog niet produceren en de ouderen niet meer produceren, blijven velen zonder een noodzakelijk en menswaardig inkomen.
Ruy Barbosa is één van de 22 gemeenten van het bisdom (25.898 km²) Onze gemeente volgt, met de staat Bahia, de regels van de Wereldgezondheidsorganisatie. Net zoals wij dat doen als bisdom met de bisschoppenconferentie. De absurditeiten van president Bolsonaro werken tegen.
De katholieke Kerk is medestander tegen de druk van wie alles zonder meer wil laten functioneren met alle gevolgen vandien, zoals de handelszaken en sommige evangelische kerken, ook wegens het verlies van de dízimo, de kerkbijdage.
Wat is de impact van de pandemie?
Ik zal een voorbeeld geven van de impact op een niet-alledaags gebeuren: de aanstelling van mijn opvolger Dom Estevam dos Santos Filho op 12 juli.
Om te beginnen kreeg de klassieke uitnodiging (aan de 386 bisschoppen van Brazilië, aan het bisdom Ruy Barbosa en aan vrienden en familie van de bisschop) een ander accent. Slechts een beperkt aantal mensen kan aanwezig zijn. Rekening houdend met de richtlijnen, komen we in onze kleine kathedraal tot 37 aanwezigen. We nodigen wel uit om mee te volgen langs de sociale media van het bisdom.
Ik mag Dom Estevam verwelkomen en de kardinaal aartsbsschop van Salvador waar Dom Estevam hulpbisschop was; verder de aartsbisschop van Feira de Santana, onze kerkprovincie, en de bisschop van Juazeiro in naam van de 26 bisdommen van onze Regio Nordste 3, Bahia em Sergipe. Natuurlijk is er ook het college van de consultores en de zuster kanselier die de benoemingsbulle zal voorlezen en de akte zal schrijven en die tegelijk de religeuzen vertenwoordigt. Er is ook een groep van onze clerus, de voorzitster van de parochieraad als vertegenwoordigster van de leken, de burgemeester van Ruy Barbosa die er ook is in naam van zijn 21 collega’s in het bisdom. Daarnaast zullen er enkele famileleden zijn van Dom Estevam en enkele mensen van de liturgie en de communicatie.
Het onthaal van de nieuwe bisschop kan niet gebeuren met de de uitbundige uitdrukkingen van de “calor humano” van Bahia.
Wat is de impact van de crisis voor Brazilië?
We denken allereest aan allen, van jong tot oud, die door het virus lijden en in vele gevallen, zoals Jezus in Ghetsemane, eenzaamheid hebben doorstaan en zelfs het leven lieten. Het zijn geen nummers, maar medemensen, lieve medemensen voor hun familie en vrienden, die daarom ook medelijden vooral door de onmacht en omdat ze hen niet konden bijstaan in hun eenzaamheid of aanwezig konden zijn bij een waardige begrafenis.
Het gaat om enorme aantallen: op 29 juni meer dan 1.370.000 geïnfecteerden, meer dan 58.000 doden. Maar hoevelen zijn niet getest en en dus niet meegeteld als geïnfecteerd door COVID. En hoe snel lijkt alles al een gewone dagelijkse realiteit te zijn geworden: de impact van meer dan 25.000 nieuwe gevallen en meer dan 700 nieuwe doden op één dag, lijkt kleiner dan die van een vliegtuigongeval met 280 doden of de mijnramp-misdaad in Brumadinho met 272 doden.
Uiteraard zitten we ook in een enorme economische crisis. In januari-maart daalde het Bruto Nationaal Product 1,5%; voor april-juli is de prognose - 9,8%. Al meer dan 1 miljoen mensen hebben hun werk verloren en vele ondernemingen gingen failliet.
Er waren onmiddellijk, en er zijn nog, vele initiatieven van solidaire hulp in noodsitaties, onder andere van onze kerkgemeenschappen en van NGO’s. Maar president Bolsonaro, die COVID afdeed als een griepje, is ook allerminst gefocust op noodhulp die hij meer vertraagt dan stimuleert.
Definitieve nationale maatregelen voor leven en welzijn en zelfs voor over-leven van velen, zijn natuurlijk noodzakelijk. Maar hoe moeten de mensen die op straat wonen of in de favelas waar ze zelfs geen water hebben, binnen blijven, sociaal contact vermijden en regelmatig hun handen wassen? En hoe kan de pubieke gezondheidsdienst die in een land met continentale afmetingen, ook in normale omstandigheden beperkt is in zijn kunnen, deze crisis aan?
Is het mogelijk in de ultra-neoliberale economische aanpak van de huidige regering, die de de duur bevochten sociale vooruitgang afbouwt, nu een opening te verwachten naar de solidariteit voor de kwetsbare groepen?
Er bestaat een Commissie voor Mensenrechten en de minderheid in het parlement heeft een project "De toekomst van de familiale landbouw en wegen om een hongersnood te voorkomen”. Maar in de ministerraad van 22 april - berucht nadat een video werd vrijgegeven door het Opperste Gerechtshof - verklaart de minister van milieu, Ricardo Salles, dat het een ideale periode is - want de pers heeft het alleen over de pandemie - om hervormingen voor simplificatie en ontregeling van milieuwetten door te voeren en hij roept andere ministers op “om de kudde verder te jagen (met een kudde gaat het vooruit!) en de regels te veranderen”: minder controles, amnestie voor de ontbossing, invasie van gebieden van de indianenbevolking en de mogelijkeid van mijnbouw in indianengebied,...
Wie zijn de grootste slachtoffers?
Door de pandemie zijn miljoenen mensen “in/aan het licht gekomen”, want voor het cadaster van de informele arbeiders met recht op de 600 Real (110 Euro) noodhulp goedgekeurd door het parlement (Bolsonaro had 200 voorgesteld!) “verschenen” er veel meer dan de door de regering verwachte 54 miljoen. Met de officiëel nergens geregistreerde en dus voor de formele economie onzichtbare personen, kan volgens bronnen van het Ministerie van Burgerschap het cijfer tot 70 miljoen oplopen.
Grootste slachtoffers onder de meer dan 1.300.000 die besmet werden zijn de meer dan 58.000 mensen die gestorven zijn, degenen die ziek werden en hun families. Intussen hebben ook meer dan één miljoen mensen die wel geregistreerd werk hadden, dat werk verloren en zijn heel veel kleine bedrijven failliet. De indianenbevolking loopt groot gevaar. Eerst van besmetting door de invasie van hun gebieden omwille van goud en hout. En nadien door de afwezigheid van aangepaste gezondheidsdiensten. In Panamazônia (het hele Amazonegebied dat zich uitstrekt over 10 landen) zijn er volgens het laatste wekelijks rapport in de 160 aanwezige indianenvolken 13.848 gevallen bevestigd met 842 doden. De laatste week zijn er 2.473 gevallen bijgekomen en 62 doden.
Paus Franciscus roept ons op “Laat u nooit de hoop ontnemen”. Dat woord geldt, niet alleen, maar ook speciaal, voor deze tijd, met onze onmacht tegenover de pandemie en al het lijden, de dood, het verdriet, de rouw die het veroorzaakt.
En Petrus, van wie Franciscus de opvolger is, spoort ons aan de reden van onze hoop te geven aan wie er om vraagt.
Met mijn bisschopsleuze “Cristo sempre” zoals de geloofsbelijdenis van Petrus: “(Jezus) gij zijt de Messias, de Zoon van de levende God”, en met heel mijn leven wil ik het “Goede Nieuws” verkondigen: Jezus, de Christus komt voor allen, opdat allen leven zouden hebben, in overvloed, hier op aarde. Daarvoor gaat Hij tot het uiterste, draagt zijn/ons kruis en geeft Hij zijn leven. En bij hem komen de arme, kleine, kwetsbare mensen, de slachtoffers van alle soorten geweld en onrecht altijd op de eerste plaats. Zoals de Samaritaan van de parabel heeft Jezus oog, voelt hij medelijden en staat hij hen bij, met alle zorg.
En de verrezen Jezus blijft met ons, tot het einde van de wereld, maar Hij is ook al de plaats gaan voorbereiden in het huis van de Vader waar Hij wil dat wij bij hem zijn, voor altijd, in het volle en definitieve leven dat hij ons heeft beloofd.
Ruy Barbosa, 30 juni 2020.
+André De Witte
Lees ook: