Dit artikel verscheen op de parochiebladzijden in Kerk&leven van de parochie Heilige Johannes de Doper (Gent-Centrum):
De oorlog in Oekraïne ons allen bezig. We worden via de media geconfronteerd met het lijden ter plaatse, de vluchtelingen zijn ook bij ons uitdrukkelijk aanwezig, en de economie sputtert – mede door het oorlogsgeweld. We vroegen p. Ivan Danchevskyi, pastoor van de Oekraïense parochie in Gent, zijn inzichten omtrent de oorlog met ons te delen.
Pastoor Ivan, hoe beleven u en uw familie de oorlog?
Oorlog betekent altijd pijn, angst, vernietiging en verlies. Ik en mijn familie vormen geen uitzondering op die ervaring. Sinds het begin van de grootschalige Russische invasie van het onafhankelijke grondgebied van Oekraïne, heb ik vijf vrienden verloren die mij nauw aan het hart liggen. Ze waren allemaal erg jong, 25-30 jaar oud. Constante aandacht voor het nieuws van het front, en zorgen om mijn ouders en familieleden, laten me geen moment los. Toen Russische raketten op mijn regio begonnen te vallen, besloot het gezin van mijn broer naar België te komen. Ze woonden bij mij, maar keerden later terug naar Oekraïne.
Waarschijnlijk is er geen familie in Oekraïne die niet is geraakt door de oorlog in zijn ergste verschijningsvormen: of hun huis werd verwoest, of hun geliefden werden gedood, of iemand werd gevangengenomen. Wij zijn allen bezorgd over het lot van ons land en het doet ons zeer veel pijn dat wij de hoogste prijs betalen voor onze én de Europese vrijheid: het leven van de jonge zonen en dochters van ons volk.
Iemand zou kunnen denken dat als je niet in een land woont waar oorlog woedt, je je kalm en gelukkig voelt. Maar dat is niet zo. Mijn ochtend begint met gebed en het lezen van het nieuws uit Oekraïne. Ik word wakker en ga naar bed met ongerustheid over Oekraïne. Het is psychologisch erg vermoeiend. Maar nu staat elke Oekraïner aan het front. Dat is letterlijk zo voor hen die op het slagveld staan en het land verdedigen tegen de Russische horde. Maar ook figuurlijk: iemands front kan er in bestaan humanitaire hulp te in te zamelen voor hen die lijden. En er is nog een belangrijk front - het spirituele. Onophoudelijk bidden voor vrede en het beëindigen van de oorlog.
Vanaf het allereerste begin heb ik gekozen voor drie vormen van engagement tijdens de oorlog: bidden, helpen, en informeren. Als priester begrijp ik dat het nu niet de tijd is voor mijn persoonlijke leven. Ik moet dienen, in alle betekenissen van dit woord. Er zijn zoveel mensen die mijn aanwezigheid, woorden, gebeden, hulp nodig hebben.
Waar gaat deze oorlog echt over?
Iedereen weet dat Rusland de oorlog met Oekraïne is begonnen. Rusland wilde zogezegd Donbas, het oostelijk deel van Oekraïne, veroveren, omdat er volgens de Russische propaganda Russischsprekende Oekraïners werden onderdrukt. Maar dit is duidelijk een leugen. Wij hebben gezien hoe Russische raketten huizen en levensnoodzakelijke infrastructuur verwoesten, en hoe Russische soldaten meedogenloos burgers en kinderen doden. Rusland pleegt nog maar eens genocide op het Oekraïense volk. Ze deden dit al eerder: met de holodomor (hongersnood) van 1933, en bij de onderdrukkingen van 1946 en van de jaren '60. Ik geloof dat het nu niet alleen een oorlog om grondgebied is, maar een oorlog om de beschaafde wereldorde.
Hoe ziet u de oorlog verder te evolueren? Is een diplomatische oplossing nog mogelijk? En welke rol moet de internationale gemeenschap daarbij spelen?
Al meer dan zes maanden volgt de hele wereld het heldhaftige verzet van de Oekraïners tegen het Russische, imperialistische kwaad. In deze periode is het standpunt van de vrije democratische wereld omgevormd van fatalistisch ongeloof in het vermogen van de Oekraïners om de Russische agressie af te wenden, tot de krachtige en grootschalige steun die de Oekraïners thans voelen. Ik heb geen recept om de oorlog snel te beëindigen. Maar ik denk dat voor de vrije democratische wereld de tijd is gekomen om te zeggen wat Oekraïne al heel lang zegt: het doel in deze oorlog is Rusland te verslaan op een manier die elke volgende oorlog, elke volgende Russische wraak onmogelijk maakt.
De wereld moet ernaar streven dat alle sleutelfiguren van het regime van Poetin en het Russische leger worden gestraft voor hun misdaden. Het Russische imperialistische kwaad, in vele opzichten veel erger dan welk ander imperialisme ook, moet uiteindelijk door een internationaal tribunaal wordt veroordeeld. Dit zal niet alleen vrede en territoriale integriteit garanderen voor Oekraïne, maar ook voor Georgië en Moldavië. Het zal eveneens de voorwaarden scheppen voor zelfbeschikking van de geknechte volkeren van Rusland. Het zal ook democratische samenlevingen helpen genezen van de destructieve invloed van Rusland, die het bewerkstelligt door internationale corruptie en schaamteloze wereldwijde propaganda.
Deze strijd kan lang duren, maar het is een overwinning die de hele beschaafde wereld vandaag nodig heeft.
Wat doet dit conflict met uw geloof, uw priester-zijn?
Als ik foto's of video's zie van het lijden van Oekraïners, vooral kinderen, moet ik vaak huilen en zelfs gillen van de pijn. Ik heb ook veel vragen aan God. En toen ik onlangs een vriend verloor, die in de streek van Kharkiv werd vermoord, vroeg ik: ‘Waar bent U, God, wanneer wij zo lijden?’ Op dat moment keek ik op van mijn computer en zag het kruisbeeld van Jezus Christus aan de muur hangen. En ik realiseerde me dat mijn Heer samen met mijn vriend aan het sterven was, samen met onschuldige Oekraïners.
Ik denk dat het belangrijk is voor een gelovige in deze tijd van oorlog om geen haat te koesteren. Haat die een mens geestelijk vernietigt, maakt hem tot een gijzelaar van pijnlijke emoties, psychisch afhankelijk van de gehate vijand. Het bindt de vijand met onzichtbare maar sterke ketenen. Een even gevaarlijke verleiding voor een geestelijke is om in diplomatieke termen te denken, om te proberen een scheidsrechter te worden, voor wie aanvaller en slachtoffer dezelfde zijn. De grootste pijn voor de christenen in Oekraïne was misschien wel de weigering van buitenlandse kerkleiders om hun pijn te voelen, zich oprecht solidair te verklaren met het lijdende volk, de dingen bij hun naam te noemen en zich niet te verschuilen achter ‘bezorgde’ retoriek.
Welke rol moeten de kerken opnemen in het conflict?
Op deze vraag zou ik heel kort willen antwoorden, opnieuw in drie richtingen: bidden, hen die lijden helpen en informeren. Om te getuigen van de waarheid! Kerken moeten vrede prediken - de meest verantwoordelijke en passende vorm van de openbare bediening van de Kerk. Maar het is niet voldoende te herinneren aan het woord van de Heer: ‘Zalig zijn de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.’ (Mattheüs 5:9). Het is ook nodig de weg aan te geven om vrede te stichten. Naïeve recepten als ‘Je moet gewoon ophouden met schieten’ kunnen nu immers op zijn minst een sarcastische glimlach veroorzaken.
Als we uitgaan van de woorden van Christus ‘het koninkrijk der hemelen wordt door geweld verkregen’ (Mattheüs 11:12), moeten we begrijpen dat om ware vrede te bereiken als een blijvende etappe op onze reis naar de hemel, we ‘geweld’ nodig hebben. En de kerk kan die leveren. Doorheen gebed, sociale projecten, en de prediking van waarheidsgetrouwe informatie.
Wat gaat – op termijn – het impact zijn van deze oorlog op Oekraïne als land?
Wij Oekraïners zijn vol vertrouwen in onze overwinning en geloven dat de vrede zeker zal komen. Deze oorlog heeft veel pijn en leed gebracht, maar heeft de samenleving kwalitatief veranderd. Oekraïne heeft bewezen dat het niet probeert de taak om zich tegen Rusland te verdedigen op een ander af te schuiven. De oorlog van vandaag tegen Poetins Rusland is echter niet alleen een oorlog voor Oekraïne. Het is een oorlog tussen beschaving en barbarij, waardigheid en oneer, vrijheid en slavernij. Door deze realiteit te begrijpen, worden mensen anders.
Ik kan als voorbeeld geven dat de samenleving, die vóór de oorlog te lijden had onder geschillen en verdeeldheid tussen de partijen, verenigd is geworden zoals een jong land verenigd kan worden 30 jaar na zijn heroprichting en onafhankelijkheid. Onze kerken: Rooms-katholiek, Grieks-katholiek, orthodox (met uitzondering van het Patriarchaat van Moskou), protestants, zijn verenigd als nooit tevoren. Door onze uiteenlopende sympathieën zijn wij erin geslaagd partners te worden in de heilige zaak van de verdediging van het land.
Het klinkt misschien vreemd, maar zelfs in tijden van pijn en lijden hadden wij het geluk de steun van de Heer en de echte vrienden van Oekraïne te voelen.
(P. Ivan Danchevskyi
vert. Aurélien Léchère, red. wh)