Op 7 november gingen Bart Coenegrachts – vicaris in het bisdom Hasselt − en Mouloud Kalaai –gelovig moslim en bedrijfsarts bij de boerenbond en KVLV − in het stadhuis van Genk met elkaar in gesprek over het belang van de Bijbel en de Koran in hun leven. Dit gesprek werd in goede banen geleid door theoloog en schrijver Jonas Slaats. De 100 aanwezigen vanuit verschillende religies luisterden aandachtig naar hun verhaal en kregen de ruimte om vragen te stellen.
De heilige boeken zijn oud, maar het gesprek van deze avond maakte duidelijk dat ze vandaag nog steeds een bron van inspiratie zijn. Niet alleen voor het leven van Bart en Mouloud, maar ook voor heel wat maatschappelijke uitdagingen.
Mouloud gaf aan dat hij de heilige boeken ziet als een soort van handleiding. Je hebt ze nodig om te weten hoe je in harmonie moet leven met jezelf en je omgeving.
“Als we een computer kopen, dan zit daar een handleiding bij. Zo zie ik ook de heilige boeken. Ze horen bij het leven”
Net zoals bij een handleiding staan er in de Koran letterlijke regels die je moet volgen, bijvoorbeeld 5x bidden. Bij de computer is dit de powerknop. Zonder deze regels kan je niet harmonieus leven. Maar tegelijk moet je ook je verstand gebruiken, niet alles zonder denken overnemen. Je haalt pas inspiratie uit de heilige boeken wanneer je ze interpreteert in je eigen tijd. Het boek is niet de kracht, maar de kracht zit in het boek en de mens moet deze positief gebruiken.
“Het samenleven, hier samen zijn om naar elkaar te luisteren is inspiratie die daadwerkelijk wordt vanuit de Koran.”
Bart benadrukte dat de bijbel belangrijk is om de cultuur te begrijpen. Heel wat schilderijen, bijvoorbeeld het Lam Gods, waarover volgend jaar veel te doen zal zijn in Gent, kan je niet verstaan zonder kennis van de bijbel. In Bokrijk was dit jaar een schilderij van Breugel het hoofdthema. Het ging om een religieus thema. Maar de bijbel is niet alleen belangrijk voor het verleden, ook voor vandaag en de toekomst is de bijbel van belang. De bijbel zet je bijvoorbeeld op weg om te zoeken naar vrede.
“Door de bijbel zie ik dingen die ik anders niet kan zien”.
Beide sprekers waren het eens dat de heilige teksten, is het nu de Koran of de bijbel, een bron van inspiratie zijn en dat het zonde zou zijn om zo een grote bron van inspiratie van de kaart te vegen. De heilige teksten kunnen bijvoorbeeld helpen als inspiratiebron voor heel wat maatschappelijke kwesties. Ze geven richtlijnen aan over hoe we kunnen handelen. Ze roepen op om out of the box te denken. Mouloud maakte in dit opzicht duidelijk dat het belangrijk is om de regels in de Koran niet te strikt op te nemen, maar ze steeds te zien als inspiratie en door analogie te komen tot regels voor deze tijd. De basisprincipes blijven onveranderlijk, het zijn regels die moeten gevolgd worden, maar ze moeten beschouwd worden in de huidige context. We moeten steeds afwegen wat op dit moment van belang is.
“Jurisprudentie, het afwegen is typisch islam”
Zo haalde hij het voorbeeld aan van orgaandonatie. Dat bestond in de tijd van de Koran niet, dus moet er geïnterpreteerd worden of dit wel of niet mag. In de overlevering staat echter wel dat een lijk onaangeroerd moet blijven, een lijk niet mag geschaad worden, maar tegelijkertijd kan je ook lezen dat wie één mens laat leven, de hele mensheid heeft laten leven. Wat zijn dan de prioriteiten: het lijk of het leven?
Vanuit het christendom zijn we niet altijd zo vertrouwd met de regels, stelde Bart. Belangrijk zijn wel de tien geboden waar Jezus een nieuw gebod aan heeft toegevoegd: ‘Heb elkander lief’. Het zijn vooral de paus en de bisschoppen die waken over een goede interpretatie. Maar deze kan evolueren en we moeten soms durven toegeven dat we mis zijn geweest. De huidige paus is daar een mooi voorbeeld van. Bart verwijst hier onder andere naar hoe Paus Franciscus de klimaatkwestie terug onder de aandacht brengt vanuit de bijbelse teksten.
In het gesprek polste Jonas ook naar de favoriete passage van Bart en Mouloud en naar de passage waar ze het soms moeilijk mee hebben. Als favoriete passage haalde Bart Mt 5, 43-46 aan: “Gij hebt gehoord dat er gezegd is: Gij zult uw naaste beminnen en uw vijand haten. Maar ik zeg u: Bemint uw vijanden en bidt voor wie u vervolgen, opdat gij kinderen moogt worden van uw Vader in de hemel, die immers de zon laat opgaan over slechten en goeden en het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Want … als je alleen je broeders groet, wat voor bijzonders doe je dan? Doen de heidenen dat ook niet.” De uitnodiging om vriendelijk te zijn jegens iedereen heeft zijn gedrag als jongere sterk gekleurd. Lastiger heeft hij het met verhalen waarin God oproept tot geweld en niet tevreden is wanneer een vorst door koning Saulus gespaard wordt. Koning Saulus zal ervoor gestraft worden. Iets gelijkaardigs vind je in het verhaal van Sodom en Gomorra. Die steden worden door God gestraft. Maar sterk is te zien hoe Abraham met God onderhandelt om de bevolking te sparen. Het lijkt of God moet leren van Abraham. Maar het verhaal is als een spiegel waarin je ziet hoe de mens stilaan God leert kennen als een barmhartige God. Mouloud vult Bart aan door te zeggen dat ze deze verhalen in de islam ook kennen maar dat ze het anders interpreteren. De profeet Abraham onderhandelt met de gezanten van God uit barmhartigheid en liefde voor zijn medemensen. Abraham vroeg ook vergiffenis voor zijn vader en zijn volk die beeldenaanbieders waren. Deze verhalen leren ons dat we niet voor God moeten spelen maar een voorbeeld moeten nemen aan de profeten die liefde en barmhartigheid brachten onder de mensen en de mensheid bleven verdedigen. Teveel mensen spelen voor God en oordelen en veroordelen anderen. Mouloud heeft niet zozeer een favoriete passage, maar eerder een favoriete zin: “In naam van God, de barmartige, de Erbarmer”. Dit is de eerste zin van iedere soerra en maakt volgens Mouloud duidelijk dat God voor iedereen lief is. Deze zin inspireert hem om te zijn.
Verschillende malen wordt benadrukt hoe belangrijk het is dat we met elkaar blijven spreken en dat de heilige boeken daar ook toe oproepen. Door het bestaan van zoveel volken roept God ons op om elkaar te leren kennen en elkaar lief te hebben. Mouloud haalt aan dat God Mohammed zelfs de les spelt in de Koran: ‘Wil jij alle mensen verplichten om gelovig te zijn?’. Als hij dat had gewild had hij iedereen wel moslim gemaakt. Als God almachtig is, moet wij ermee leven dat niet iedereen hetzelfde is. De geloofspunten zullen een blijvende discussie blijven, maar er zijn ook heel wat zaken die ons binden, aldus Mouloud. Het zijn aan deze gemeenschappelijke zaken, bijvoorbeeld solidariteit, milieu, uitsluiting, dat we moeten samenwerken, zonder onszelf uit het oog te verliezen.
“We moeten dromen dat we geleid worden door de dromen in de heilige boeken”
Tradities overschaduwen de authenticiteit van God, zo stelt een man uit het publiek. We moeten terug naar de bron en dan zien we het gemeenschappelijke.
Op het einde van de rijk gevulde avond daagt Jonas de sprekers uit om te besluiten met 1 zin uit de boeken. Mouloud besluit met “Oh mensen, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt opdat jullie elkaar zouden kennen.” Bart antwoordt daarop met de gulden regel “Doe aan een ander niet wat je niet aan jezelf wil doen” of positief geformuleerd door Jezus “Behandel anderen steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen”.
Het was een zeer aangename avond met veel openheid, niet alles tussen de sprekers maar ook tussen het publiek. Samen leven is een werkwoord, en we moeten die moeite blijven doen, aldus Mouloud. Deze avond is alvast een stap in de goede richting. De deelnemers waren duidelijk, dit smaakt naar meer.
Deze avond was een samenwerking tussen Vormingplus Limburg, Dienst diverstiteit en gelijke kansen stad Genk en CCV Hasselt