De eerste Nederlandse vertaling van de Catechismus (goedgekeurd door paus Johannes Paulus II in 1992) verscheen in 1995 (toen Katechismus van de Katholieke Kerk). Na een actualisatie op basis van de Latijnse ‘editio typica’ (1997) kwam er in 2008 (Gooi & Sticht en Licap) een nieuwe Nederlandse vertaling. Deze was al een tijd niet meer verkrijgbaar.
Ook het Compendium van de Catechismus is opnieuw herdrukt en verkrijgbaar. Van deze beknopte samenvatting, verschenen in 2005, kwam in 2008 voor het eerst een Nederlandse vertaling uit. Sinds dat moment kwam er een belangrijke wijziging in 2018 door paus Franciscus, namelijk de wijziging van nummer 2267 over de doodstraf, die de Kerk nu “ontoelaatbaar” noemt als “aantasting van de onschendbaarheid en waardigheid van de persoon”.
Met deze herdruk in 2023 van de Catechismus en van het Compendium krijgen pastores, pastorale verantwoordelijken en catecheseverantwoordelijken opnieuw de mogelijkheid kennis te maken met een mooie uitgave van “deze zeer gezaghebbende uiteenzetting van haar éne en eeuwige apostolische geloof”, zoals paus Johannes Paulus II het in 1997 schreef. Volgens hem gaat het om “een krachtig en geschikt middel voor de kerkelijke gemeenschap”, “een betrouwbare leidraad bij het geloofsonderricht” en een “authentieke referentietekst”.
Oud en nieuw
Duidelijk is van in het begin dat deze tekst niet meer bekeken en behandeld moest worden als een verderzetting van de traditie van de kennisgerichte en van buiten te leren catechismussen voor de individuele gelovige.
De teksten van het Tweede Vaticaans Concilie, vooral de Dogmatische Constitutie Dei Verbum (1965), riepen immers op om de Openbaring niet langer te beschouwen als voortkomend uit te onderrichten en te kennen leerinhouden die voortspringen uit de Schrift en de Traditie, maar, integendeel, om de Openbaring, God die zich aan ons geeft, te herkennen, ervaren en ontdekken in de Schrift, in de Traditie, onder het leergezag van de Kerk en onder inspiratie van de Heilige Geest – een levend en verder te zetten proces. Tijdens de buitengewone bisschoppensynode van 1985 werd er vanuit deze pastorale blik gevraagd om een begin te maken van deze nieuwe Catechismus.
Was er dan een totale breuk met de traditie van de catechismussen van voor het Tweede Vaticaans Concilie? Neen, dat ook niet. Paus Johannes Paulus II schreef in zijn apostolische constitutie Fidei depositum (1992), waarmee hij de nieuwe Catechismus goedkeurde en instelde:
“Hij moet rekening houden met de verwoordingen van de leer die de heilige Geest in de loop van de geschiedenis aan de kerk heeft ingegeven. Ook is het nodig dat hij vanuit het licht van het geloof hulp biedt om de nieuwe omstandigheden en de problemen die zich in het verleden hebben voorgedaan, te belichten. De Catechismus bevat dus iets nieuws en iets ouds (vgl. Matt. 13,52): het geloof, dat altijd hetzelfde blijft en dat tevens de bron is van telkens nieuw licht. Om deze dubbele taak te vervullen, sluit de Catechismus van de Katholieke Kerk enerzijds aan bij de ‘oude’, traditionele volgorde, gehanteerd in de Catechismus van de heilige Pius V, door de inhoud in vier delen te verwoorden: het credo, de heilige liturgie met daarin de sacramenten op de eerste plaats; het christelijk handelen uiteengezet met de geboden als uitgangspunt; en ten slotte het christelijk gebed. Maar tegelijk is de inhoud vaak op een ‘nieuwe’ wijze uitgedrukt als antwoord op de vragen van onze eigen tijd.”
Op basis hiervan kan ook een genuanceerde blik op de Catechismus vertrekken, die begrip heeft voor de controverses die van bij de goedkeuring in 1992 leefden, maar die er ook genuanceerd en correct op kan antwoorden. “Waarom toch (opnieuw) een Catechismus? Wat vind je daar dat niet in de Schrift aanwezig is? Is niet de Schrift opnieuw het referentiepunt?” En laten we daarnaast ook oog hebben voor wat paus Franciscus ons telkens weer blijft zeggen over onze missie als christenen, ten dienste van de evangelisatie.
Paus Franciscus en het Directorium voor catechese over de Catechismus
In 2020 verscheen de 3de editie van het Directorium voor de catechese. De Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Nieuwe Evangelisatie (tegenwoordig onderdeel van het Dicasterie voor de Evangelisatie) publiceerde de nieuwe versie van deze visietekst vooral om de impulsen van paus Franciscus ter harte te nemen over evangelisatie, missionair christen zijn en de catechese als ten dienste van de evangelisatie. Het korte 6de hoofdstuk van dit Directorium heeft als titel De Catechismus van de Katholieke Kerk. Heel belangrijk is dat hier in nummer 190 de boodschap klinkt dat de Catechismus niet herleid mag worden tot een catechetische methode of methodiek, maar dat het een referentiepunt voor de catechese en catechisten is (180).
In een missionaire catechese, ten dienste van de evangelisatie, staat niet een kennisgerichte leeromgeving centraal, maar wel een begeleide ontmoeting met Jezus Christus, waarbij elk lid van de geloofsgemeenschap de mogelijkheid en ruimte heeft om te blijven ‘groeien’ in geloof.
We verwijzen voor meer achtergrond naar het in het Nederlands verkrijgbare Vademecum van het Directorium voor catechese (Halewijn, 2021).
Beide uitgaves zijn te bestellen via uitgeverij Halewijn:
https://halewijn.info/catalogus/catechismus_van_de_katholieke_kerk
https://halewijn.info/catalogus/compendium_van_de_catechismus_van_de_kat...
