Een half jaar lang wisselde Hilde Van den Eynde haar functie van wetenschapsjournaliste bij De Standaard met die van correspondente Waar is God?.
Ze ontdekte dat God springlevend is, ondanks de heersende overtuiging dat onze samenleving geseculariseerd is. Gaapt er dan een kloof tussen de werkelijkheid en de visie dat religie heeft afgedaan?
Hilde Van den Eynde was verrast toen ze een kerk uit haar jeugdjaren in Antwerpen bezocht. 'Ze was overgekocht door een Russisch-orthodoxe kerkgemeenschap. Een groep mensen die bereid was geld samen te leggen om een gebedshuis te kopen, dat kunnen velen zich niet meer voorstellen. Mijn generatie zette zich in de nasleep van de jaren 1960 af tegen de dwang van het geloof. Het wordt tijd dat we afstappen van die wrok.'
Waarom moeten we afstappen van de wrok jegens Kerk en geloof?
Hilde Van den Eynde • Omdat er in de wereld – en bijgevolg ook in onze westerse samenleving – een hele groep mensen een belangrijk deel van hun persoonlijkheid ontleent aan geloof. Het is dus op z’n minst nuttig te begrijpen hoe gelovigen denken en wat voor hen heilig is.
Als je niet weet wat gelovigen denken of wat hen choqueert, zul je hen nodeloos schofferen wanneer je hen aanspreekt op dat geloof. Ook al vind je dat geloof onzinnig – wat natuurlijk mag – toch moet je je kunnen inleven in de ander als je met hem of haar wilt samenleven.
Geseculariseerde mensen moeten dan ook niet neerkijken op mensen die dat niet zijn.
Autochtone Belgen zijn grotendeels ongelovig en de diepgelovige mensen zijn tegenwoordig meestal immigranten. Die twee werelden leven naast elkaar en hebben zo goed als geen weet van elkaar. Ik hoop dat de kinderen van beide groepen alvast op school wederzijds begrip ontwikkelen, op de plek waar ze samen opgroeien.
Zelf wist ik niet dat een deel van de lege kerken in Vlaanderen inmiddels opnieuw vol zit met christelijke immigranten. Ik zat namelijk met het beeld dat migranten voornamelijk moslim zijn en dat blijkt niet zo. Europa telt meer christelijke immigranten dan islamitische. Hun verhalen hoor je zelden weerklinken in het politieke discours of lees je amper in de krant. Ik was dan ook opgetogen dat ik met mijn artikelenreeks dat onderwerp eens kon aansnijden.
Hoe komt het dat uitgerekend u als wetenschapsjournaliste zich vastbeet in dat thema?
Hilde Van den Eynde • Op de redactie krijgen we de kans af en toe uit onze routine als journalist te stappen en te schrijven over een volstrekt ander onderwerp, zolang we er maar belangstelling voor of affiniteit mee hebben. Bij mij werd dat religie, omdat het de hoofdredactie was opgevallen dat ik vaak recensies schreef over boeken met dat thema.
Het fenomeen religie fascineert me op een antropologische wijze. Wat halen mensen eruit? Waarom ontstonden godsdiensten?
Religie heeft heel wat fraaie effecten, het verbindt mensen.
De rituelen ritmeren het leven en zijn een soort pauzeknop. Eén keer wekelijks samenkomen en nadenken over een bepaald thema, samen zingen en stil zijn, dat heeft een heilzame uitwerking op leefgemeenschappen. Je hoeft niet gelovig te zijn om te zien welke stabiliserende effecten religie kan hebben op de samenleving.
Bent u zelf gelovig?
Hilde Van den Eynde • Ik ben katholiek opgevoed en die culturele en traditionele band met de Kerk is er nog altijd uit respect voor het verleden. Mijn twee kinderen liet ik dopen en ze deden ook hun communie. Zelf sta ik niet diametraal tegenover de kerkstructuren. Ik zag dan ook geen reden om te breken met het doopritueel, wat voor mij symbool staat voor opname in een gemeenschap.
Ik zie meer voordelen in het volgen van de traditie dan in het ermee breken, maar mijn ratio belemmert me te geloven. Van veel dingen in de Bijbel kan ik niet aannemen dat ze waar zijn, al denk ik dat het me makkelijker zou vallen om met tegenslag om te gaan indien ik geloofde dat er een hoger doel is en een leven na de dood.
Ik kijk altijd op rationele wijze naar de Bijbel.
Hoe kwamen die teksten tot stand? Wat zegt dat over hoe mensen samenleven? Welke geschiedenis zit erin verborgen? Er zit natuurlijk ook poëzie in de Bijbel, net zoals er schoonheid schuilt in religieuze kunst en architectuur. Dat is misschien een minder rationele wijze waarop ik religie kan waarderen.
Hoe voelt u zich na het maken van de reeks?
Hilde Van den Eynde • Blij dat ik ze gemaakt heb. Ik ontmoette heel wat interessante mensen die zorgvuldig nadenken over het geloof. Dat ging in tegen de populaire opvatting dat wie gelovig is wel een arme van geest moet zijn. Of een letterlijk arme mens. Natuurlijk klampen sommigen zich wegens psychologische problemen of armoede vast aan het geloof, maar ik ontmoette ook tal van verstandige mensen die zonder schroom durfden te getuigen.
Iedereen moet voor zichzelf uitmaken hoe hij of zij in het leven staat, maar je moet er wel over nadenken en vervolgens je mening vormen. Denk na over hoe je tegenover religie staat en tegenover atheïsme.
Bepaal je positie en respecteer mensen die daarover anders denken.
Ik heb een hekel aan kwezelarij, maar evenzeer aan de bekeringsdrang van sommige atheïsten. Als het over geloven gaat, heeft niemand de waarheid in pacht.