Begin februari 2016, spannende dagen voor menig Facebook-vriend. Beschikten de gebruikers van het populaire sociale medium tot dan toe enkel over een vind-ik-leuk-knop om hun waardering voor een bericht uit te drukken, dan kregen ze er nu een reeks bij van vijf emoticons, symbolen die emoties uitdrukken.
De lancering kreeg wereldwijd veel mediabelangstelling. We kunnen nu online onze emoties op een genuanceerde manier kwijt, klonk het. Voortaan zijn dingen niet enkel gewoon leuk, maar ook grappig of verdrietig. Je kan zelfs je verbazing en boosheid kwijt. Zeker bij de facebookende jeugd hing de opluchting in de lucht. Of niet?
Digitale identiteit is overal
Met zowat 1,59 miljard gebruikers is Facebook in de online wereld allerminst een kleine jongen. Negentig procent van de Vlaamse jeugd heeft een account. De tijd die jongeren doorbrengen op sociale media is ontzettend toegenomen, niet in het minst omdat tachtig procent van hen een smartphone gebruikt.
Leerkrachten zullen beamen dat leerlingen vaak sneller de nieuwe Facebookpost van een vriend oppikken dan het onderwerp van de les. Een digitale identiteit is mobiel en alom aanwezig. Dat biedt kansen, maar er zitten zeker ook addertjes onder het gras.
Een positief platform
Eline Frison, sociologe aan de KU Leuven, maakte haar doctoraatstudie over de impact van Facebook op jongeren. Ze volgde de evolutie van het Facebookgebruik de jongste jaren van nabij. Facebook wil steeds weer vernieuwen, zegt ze. De lancering van de emoticons is daar een duidelijk voorbeeld van. Facebook wil ook allereerst een positief platform aanreiken. Een vind-ik-niet-leuk-knop kwam er dus gelukkig niet.
Dat sociale media het rechtstreekse sociaal contact onder jongeren doen afnemen, blijkt overigens niet te kloppen. Onderzoek wijst erop dat online gesprekken via Facebook bovenop de persoonlijke uitwisselingen kwamen, zegt Frison. Als Facebook correct wordt gebruikt, kan het jongeren bovendien wel degelijk helpen om zich goed en gesteund te voelen. Het is zinvol dat de nieuwe emoticons wat meer nuance mogelijk maken.
Toch hebben de sociale media ook hun gebreken. Zo komt online pesten vaak voor. De gevaren van sociale media reiken echter verder en zijn niet altijd even zichtbaar. Zo kunnen ze behoorlijk wat mentale schade aanrichten, allereerst bij onze jeugd.
Facebook als een passief medium gebruiken, is bijvoorbeeld niet goed voor je mentale welbevinden. Eline Frison
Jongeren die dat doen, houden alles wat hun leeftijdgenoten doen in de gaten, maar reageren er niet op. Zo kunnen ze wel eens het gevoel krijgen dat ze van alles aan het missen zijn.
De meest kwetsbare jongeren
Schrijnend is dat onderzoek uitwijst dat het net de meest kwetsbare jongeren zijn die het vaakst de negatieve gevolgen van sociale media ondervinden. Zo is de kans dat contactpersonen negatief reageren op foto’s of berichten groter bij jongeren die sociaal of psychisch kwetsbaar zijn.
Gebruikers gaan zich makkelijker richten op jongeren die toch al kwetsbaar zijn. Wie in het echte leven veel vrienden heeft, zal er online ook veel hebben. Eline Frison.
De invloed van sociale media op ons gedrag zal nog niet meteen afnemen. Daarom moeten de negatieve effecten ervan zoveel mogelijk worden beperkt. Onlangs zei de Amerikaanse presidentskandidaat Bernie Sanders dat zorg voor de zwaksten een land groot maakt. Dat geldt beslist ook in de virtuele wereld.
De feiten in kaart brengen door degelijke wetenschappelijk onderzoek is een belangrijke eerste stap in dat bewustwordingsproces. Zoeken naar hoe je op een verstandige en ethische manier met sociale media kunt omgaan, is bovendien geen zaak van de jeugd alleen. De jongere en de oudere generaties zullen samen de weg moeten gaan. Met zorg en aandacht voor wie het moeilijk heeft. Kennen we immers niet allemaal zo iemand?
Auteur: Roel Steyaert
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.