Wat begon met een mailtje aan Koen Fillet en Sven Speybroeck, de makers van het Radio 1-programma Interne keuken, krijgt zondag 5 februari een vervolg in de Onze-Lieve-Vrouwe- kathedraal. Kunstwetenschapper Wendy Wauters stelt er haar boek voor dat zopas van de persen rolde. De locatie is niet toevallig gekozen: hoofdpersonage van De geuren van de kathedraal is immers de kathedraal zelf.
In haar doctoraat De beroering van de religieuze ruimte bestudeerde Wendy Wauters het altaarbeleid in de Zuidelijke Nederlanden tussen 1400 en 1700:
Altaren worden door kunsthistorici vaak over het hoofd gezien.
Alle aandacht gaat naar de grote beelden en schilderijen. Ook in musea krijgen ze zelden een prominente plaats. Omdat religieuze kunst niet meteen tot mijn eerdere studiekeuzes behoorde, wilde ik me een beeld vormen van hoe het er in een kerk in die periode aan toeging. Was daar veel volk? Was het er stil of net heel luidruchtig? Was het er warm of koud? Hoe rook het er? Ik wilde dat vooral bekijken vanuit het standpunt van de kerkgangers. Ik stuurde een mailtje naar de makers van Interne keuken, mocht er mijn verhaal doen en nog voor ik thuis was, zat er al een mail van de uitgeverij in mijn mailbox met de vraag om er een boek over te schrijven voor het grote publiek.”
Het resultaat is een vlot lezend boek dat op basis van getuigenissen van tijdgenoten een beeld schetst van hoe het er in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal aan toeging in de zestiende eeuw.
Vreemde gewoontes
‘De mensen die toen leefden, hadden gewoontes die ons op het eerste gezicht misschien vreemd overkomen’, zegt Wendy. ‘Maar eigenlijk zijn hun bekommernissen zeer gelijklopend met wat de mens vandaag ervaart. Zo zijn er wel enkele parallellen te trekken tussen de pestepidemieën en de coronapandemie. Op zo’n moment zoeken mensen zowel heil in geneeskunde als in spirituele en geestelijke hulp.’
Maar uiteraard zijn er ook verschilpunten.
‘We kunnen het ons vandaag niet meer voorstellen dat een hondenslager honden uit de kathedraal verjaagt of zelfs doodslaat. In de kathedraal waren er heel de dag door meerdere missen tegelijk aan de gang aan de diverse altaren. In die tijd werden overledenen ook nog begraven in de kerk, soms tijdens andere vieringen.’
Het moet bij momenten een kabaal van jewelste geweest zijn, terwijl ook de stank niet te harden was. Het wierookvat deed nuttig werk.
• Wendy Wauters, De geuren van de kathedraal. De overweldigende 16de eeuw in Antwerpen, Uitgeverij Lannoo, 2023, 320 blz., 34,99 euro.
