Op de drempel van een veranderende Kerk: 'wees nabij'

Bedevaarten zijn deugddoende ervaringen. Dat geldt voor elke gelovige, dus ook voor bisschoppen. Het was aan hun gezichten af te lezen, op de laatste dag van hun ad-liminabezoek in Rome. Voluit ad limina apostolorum, letterlijk ‘op de drempel van de apostelen’. Een pelgrimstocht naar de graven van de apostelen Petrus en Paulus om preciezer te zijn.

Ongeveer om de tien jaar worden de bisschoppen van elk land in het Vaticaan verwacht voor zo’n bezoek. Van 21 tot en met 25 november trokken alle bisschoppen van ons land naar Rome. Ooit was dat een spannend moment, waren er misschien zelfs knikkende knieën, maar die tijd is voorbij, zo blijkt.

'Ik was er eerder al in 2003 en 2010 bij' lacht kardinaal Jozef De Kesel. 'In vergelijking met vroeger voel ik nu een andere sfeer bij ons bezoek aan de dicasteries van het Varicaan. Vroeger waren dat momenten waarop vooral de voorzitter van het dicasterie sprak. Deze keer kregen we duidelijk de boodschap dat ze naar ons wilden luisteren. Je voelde dat ze onze situatie willen kennen en begrijpen.' Een veranderende Kerk dus. Opener, niet vermanend maar respectvol. Een diversere Kerk ook. 'Je voelt dat de hele wereld hier aanwezig is', knikt kardinaal De Kesel.

„Je ervaart hier echt de universele Kerk.”

Druk was het ad-liminabezoek hoe dan ook. De bisschoppen hadden elke dag een stevig programma. Vroeg uit de veren en elke ochtend een viering in één van de basilieken van Rome. De rest van de dag waren er bezoeken aan de achttien dicasteries, zeg maar ministeries, van het Vaticaan. ’s Avonds waren er ook nog bezoeken, onder meer aan het Belgisch college in Rome, waar jonge Belgische verblijven die in Rome studeren.

Het meest bijzondere moment? Dat waren er twee. De eerste ochtend was er om 7.30 uur een kleinschalige viering bij het graf van Petrus, onder de Sint-Pietersbasiliek. Voor Tommy Scholtes, Franstalig woordvoerder van de Belgische bisschoppenconferentie was dat de mooiste ervaring. 'Dat moment was zo intiem en ingetogen, met indrukwekkende stiltes. Dan besef je: hier is het allemaal begonnen.' Kardinaal De Kesel treedt hem bij: 'We waren onder bisschoppen in stilte verzameld rond het graf van Petrus.'

De dagelijkse vieringen zijn hoe dan ook belangrijk tijdens een ad-liminabezoek.

Daarbij gaan de bisschoppen de vier pauselijke basilieken af. Uiteraard de Sint-Pietersbasiliek, maar ook de basilieken van Sint-Jan van Lateranen, Sancta Maria Maggiore en Sint-Paulus buiten de Muren. Elke viering werd voorgegaan door een andere bisschop, afwisselend in onze drie officiële landstalen. Ook in het Duits dus? Zeker, heel toepasselijk in de Santa Maria della Pietà in Camposanto dei Teutonici, de kerk op de de begraafplaats van de Duitsers (‘Teutonici’) en Vlamingen, een bijzondere plek binnen de muren van het Vaticaan. Daags na het ad-liminabezoek volgt nog een afsluitende viering in de Santi Giovanni e Paolo, de titelkerk van kardinaal De Kesel in Rome.

En het tweede hoogtepunt? Dat ligt voor de hand. 'Vandaag werden we twee uur lang ontvangen door de paus', glundert kardinaal De Kesel. 'De sfeer was informeel. Ik had een toespraak voorbereid, maar die werd opzij gelegd. Het was voor ons een ontroerende ontmoeting. Ondanks zijn leeftijd, 86 jaar, is hij op een zeer heldere manier aanwezig. Die sfeer viel overal op. De ontvangst was steevast hartelijk. 

Kardinaal Parolin, de nummer twee van het Vaticaan beklemtoonde tegenover de bisschoppen dat we met z’n allen in dezelfde boot zitten. Het is niet wij en jullie, de curie staat ten dienste van de paus maar ook  van de bisschoppen'.

'Een ad-liminabezoek dient niet om concrete dossiers te bespreken', beklemtoont kardinaal De Kesel. 'Daarvoor kun je op andere momenten naar Rome komen. Ik heb altijd getracht om de kerkelijke situatie bij ons en elders in Europa duidelijk te maken. We maken deel uit van een pluralistische samenleving, die steeds meer geseculariseerd is. Vandaag evangeliseren en we zijn Kerk in een samenleving die niet langer in zijn geheel christen is. Hoe zijn we in die samenleving aanwezig? Dat is een van onze grote uitdagingen. Het is belangrijk om dat duidelijk maken. Men mag ons niet beoordelen met criteria uit het verleden. Daarover hadden we een echte en oprechte gedachtewisseling. Ik kon vrijuit zeggen wat ik wilde, in een sfeer van broederlijkheid en respect. Ook over bijvoorbeeld de pastoraal voor homoseksuelen. We konden uitleggen dat we die mensen willen helpen.'

Ik voelde me gehoord en gerespecteerd. Dat betekent niet dat iedereen akkoord ging, maar we konden erover spreken. Daarover ben ik zeer tevreden.

Nieuw was de interdicasteriële ontmoeting. Onze bisschoppen konden praten met een achttal voorzitters van dicasteries tegelijk. Een interessante aanpak, die ook de ideeënuitwisseling onder dicasteries bevordert. 'Heel wat thema’s belangen verschillende verantwoordelijken in het Vaticaan aan', vindt kardinaal De Kesel. 'Evangelisatie is bijvoorbeeld een thema voor de dicasteries voor de leken, de bisschoppen en de clerus. Het thema priestertekort en engagement van leken kwam ter sprake. En de aanwezigheid van vrouwen in de Kerk. Dat alles valt onder verschillende dicasteries. Die gezamenlijke, globale aanpak is voor mij het belangrijkste punt bij de hervorming van de curie.'

Paus Franciscus gaf de bisschoppen van België tot slot een boodschap mee naar huis: wees nabij. Wees dicht bij de Heer, door het gebed. Sta dicht bij elkaar, onder bisschoppen. Sta dicht bij jullie priesters. En sta dicht bij het godsvolk.

Wie het ad-liminabezoek dag na dag wil herontdekken, kan hier de blog raadplegen van Geert De Kerpel, de Nederlandstalige woordvoerder van onze bisschoppen.