CONGO: FOCUS OP GEWELD IN HET OOSTEN
De paus verblijft eerst vier dagen in de Congolese hoofdstad Kinshasa. Centrale focus is evenwel Oost-Congo. Naast de gebruikelijke eucharistievieringen en gesprekken met burgerlijke en kerkelijke gezagsdragers staan ontmoetingen met slachtoffers van het geweld en hulpverleners centraal.
In het oosten van de DRC zijn al tientallen jaren verschillende milities actief. Een daarvan is de M23, die verschillende plaatsen op het grondgebied van Rutshuru en Nyiragongo, in de provincie Noord-Kivu, heeft overgenomen. De rebellenbeweging M23 wordt verantwoordelijk geacht voor het doden van 50 dorpelingen bij een raid begin december 2022. Kinshasa beschuldigt Rwanda ervan M23 te steunen en te bewapenen, wat Kigali ontkent.
Enkele dagen later ontving paus Franciscus de Congolese arts en Nobelprijswinnaar Denis Mukwege, bekend van zijn werk voor verkrachte vrouwen. Tijdens zijn ontmoeting met de paus sprak hij over het geweld dat het oosten van het land blijft teisteren.
Waakzaamheid
‘Het bezoek van paus Franciscus aan Congo drukt voor ons vooral steun en troost uit’, zegt de kapucijn Jean-Bertin Nadonye Ndongo, bisschop van Lolo en administrateur van Buta, bisdommen ooit gesticht door Vlaamse norbertijnen. ‘Een deel van de Congolese bevolking wordt geterroriseerd en is gekrenkt na vele jaren van oorlog. Het bezoek is ook een teken van vriendschap voor de Congolese natie. Johannes-Paulus II bezocht ooit tweemaal het land, maar dit is het eerste bezoek na vele moeilijke jaren.
De paus komt dus vooral om de slachtoffers te ontmoeten en hen bij te staan.
Dat vindt in Kinshasa plaats, al was hij liever naar het oosten gereisd. Maar dat is om veiligheidsredenen, zeker in de huidige situatie, onmogelijk.’
Mobiliseren
De Congolese bisschoppenconferentie CENCO spant zich uitdrukkelijk in. Ze riep de Congolezen op om waakzaam te zijn en de dreiging die boven het land hangt het hoofd te bieden. „Laten we onzearmen niet kruisen. Laten we waakzaam blijven en mobiliseren! Laten we allemaal opstaan om de territoriale integriteit van ons land te beschermen”, aldus de verklaring.
In alle bisdommen werden er marsen voor de vrede georganiseerd en de oproep van de bisschoppen daartoe werd tot in de verst afgelegen dorpen opgevolgd. Het toont de grote betrokkenheid van de Congolese katholieken bij de vredeskwesties in het oosten.
‘Als eerste programma-onderdeel in Kinshasa zal de paus met president Félix Tshisekedi praten’, zegt bisschop Nadonye Ndongo. ‘We geloven in de kracht van de Vaticaanse diplomatie. Congo wordt bedreigd door de buurlanden, die zich op onze rug verrijken. Ook inlands zijn er gewapende groepen, bewapend door buitenlandse krachten, die terreur zaaien.
Alleen door een bundeling van krachten kunnen we aan vrede werken.
Van onze kant zien wij als katholieke Kerk drie uitdagingen. Eind 2023 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen en we roepen alle burgers op zich als kiezer te laten registreren. Samen met de protestanten werken wij nu in één commissie aan democratisering. Een tweede werk is het continue bidden en lobbyen voor de vrede. De derde werf is verzoening. Maar de Congolezen worstelen tegelijk met de schrijnende armoede en met de bekoring om terug te vallen in tribalisme en de focus op de eigen etnische groep. Dat gaat ook gepaard met een terugkeer van het heidendom. En daarom is ook bij ons een nieuwe evangelisatie nodig.’
ZUID-SOEDAN: HISTORISCH OECUMENISCH BEZOEK
Na Congo reist paus Franciscus op 3 februari door naar het eveneens getergde Zuid-Soedan, waar hij samen met Justin Welby, de anglicaanse aartsbisschop van Canterbury, en Iain Greenshields, het hoofd van de Church of Scotland, op oecumenische vredesbedevaart gaat. Welby noemt het nu al een historisch bezoek.
De tragiek van het land is groot. Tussen 1983 en 2005 vocht het overwegend christelijke zuiden van Soedan een bloedige burgeroorlog uit tegen het islamitische noorden. In 2011 werd Zuid-Soedan na een referendum het jongste land op aarde, maar door etnische tegenstellingen en belangen verzeilde de bevolking nadien opnieuw in een spiraal van geweld.
De Italiaanse pater Stefano Trevisan (38), priester van de congregatie van de combonianen, is de jongste missionaris in het land. Zijn confrater Christian Carlassare werd vorig jaar kort na zijn benoeming tot bisschop neergeschoten. ‘De komst van paus Franciscus betekent veel voor de bevolking van het jongste land van de wereld’, vertelt pater Trevisan. ‘Interessant is dat het een oecumenisch bezoek wordt met de anglicaanse en presbyteriaanse leiders. Bij mijn weten is het de eerste keer dat er een dergelijke oecumenische vredesbedevaart plaatsvindt.
Voor ons is dit een teken dat alle christenen verenigd zijn achter het vredesstreven.
Veertig procent is hier katholiek, en naast katholieken zijn er ook veel anglicanen en presbyteriaanse gelovigen in Zuid-Soedan. Verder zijn er ook kleine Afrikaanse christelijke confessies. Slechts tien procent is moslim.’
Kwellingen
De vermoorde bisschop Christian Carlassare benoemde verdeeldheid, frustratie en polarisatie als de ergste kwellingen van het land. Stefano Trevisan beaamt: ‘De katholieken in Zuid-Soedan ondergaan dezelfde polarisatie als hun landgenoten. De verdeeldheid is groot en onze Kerk is daardoor getekend. Dat leidt tot geweld en politieke en sociale instabiliteit, maar het grootste probleem is toch de armoede. Naar schatting zijn er 1,4 miljoen ontheemden in het land. Of dit nog niet erg genoeg is, kregen we ook nog af te rekenen met rampen zoals overstromingen. Al deze problemen maken evangelisatie niet gemakkelijk.’
‘Als missionarissen uit Europa moeten we niet alleen de talen en de cultuur leren, maar worden wij ook geconfronteerd met armoede en onveiligheid”, gaat pater Trevisan verder. Ik wil hier de boodschap van Jezus brengen, maar de mensen willen materiële hulp. Dat is een grote uitdaging voor ons. Onze bisschop verklaarde dat het christelijk geloof hier aan de oppervlakte zit en niet geworteld is in het leven van de mensen.
De mensen komen wel op zondag naar de kerk, maar daarnaast boefenen ze heidense praktijken en geloven ze in hekserij.
Christendom vermengt zich met traditionele religie. Een uitdaging voor de Kerk is de praktijk van de verzoening. Conflicten zijn hier niet tussen legers, maar tussen etnische groepen. De enen stelen vee van de anderen, en dan volgen er wraakacties. Vanuit het Evangelie is het onze taak om een einde te maken aan de wraak en mensen met elkaar te verzoenen. Dat is het evangelie in de praktijk. Dat geldt ook voor alles wat betreft ontwikkeling. Als katholieke Kerk zijn wij sterk aanwezig met scholen en consultatiebureaus. In mijn missie hier beheren wij een hospitaal met honderd bedden. Maar net als in Europa ontbreekt het de Kerk hier aan roepingen. En ook voor ons missionarissen is Zuid-Soedan een zware dobber.’
