De ziekenzalving is een van de zeven sacramenten. Ooit was het een algemeen verspreide praktijk dat een priester een stervende kwam zalven met heilige olie en zijn of haar zonden vergaf, zodat de overledene zuiver voor God kon verschijnen. Het Tweede Vaticaans Concilie herstelde de oorspronkelijke bedoeling van de ziekenzalving als steun en kracht voor zieken, niet noodzakelijk dus de stervenden. De priester nodigt de zieke uit stil te staan bij zijn leven. Na gebed wordt de zieke de handen opgelegd en zalft de priester vervolgens voorhoofd en handen. Hij geeft meestal ook de communie.
Enkel priesters mogen de ziekenzalving toedienen, maar onder de tweehonderd of wat pastores in algemene en universitaire ziekenhuizen in Vlaanderen zijn priester-aalmoezeniers letterlijk op twee handen te tellen. Bovendien zijn in almaar meer pastorale diensten louter leken aan de slag. In de praktijk wordt de ziekenzalving in een ziekenhuis daardoor veeleer uitzonderlijk.
Nood aan rituelen
Met die spanning leven we al twintig jaar en ik vraag me af of de kwestie nog wel actueel is, zegt Anne Vandenhoeck, die aan de KU Leuven pastoraaltheologie doceert. Het klopt dat het ziekensacrament uit de algemene ziekenhuizen verdwijnt omdat er geen bedienaren meer zijn, maar evenzeer omdat patiënten er in vergelijking met enkele jaren geleden almaar minder om vragen.
Omdat mensen echter nood blijven hebben aan rituelen en omdat het voor lekenpastores omslachtig is dat ze voor dat ritueel een beroep moeten doen op een externe priester, nam een niet-sacrament de plaats in van de zalving, de ziekenzegening. Die valt ook stervenden te beurt, in het geval van kerkse patiënten bovendien vaak gecombineerd met de laatste communie. Daardoor dook de ongemakkelijke term ‘stervenswijding’ op.
Tot de dag van vandaag blijven patiënt en zijn omgeving nood hebben aan kracht en aanwezigheid vanwege God, bevestigt Anne Vandenhoeck. Omdat velen almaar minder voeling hebben met de Kerk, is er ook al minder vraag naar een sacrament. Een rituele handeling volstaat, al bevestigt onderzoek dat in ziekenzegeningen vaak bepaalde aspecten van het sacrament worden overgenomen zoals de handoplegging en het afsmeken van Gods aanwezigheid. Dat alles gebeurt echter tot ieders tevredenheid.
Eén verzoek per maand
Felix Van Meerbergen, deken van Diest, dient als parochiepriester nog geregeld de ziekenzalving toe, in het Algemeen Ziekenhuis in Diest en op verzoek in het Universitair Ziekenhuis in Leuven. In het Algemeen Ziekenhuis in Diest zijn inderdaad geen priesters meer, zegt hij, maar aangezien patiënten of hun familie nog steeds om de ziekenzalving vragen, engageren wij ons in het dekenaat met vier priesters daartoe. Ik ben ’s nachts op post. Hoe vaak we worden gevraagd? Soms gaat het maar om één verzoek per maand. Aan bepaalde teksten voel ik me niet gebonden, ik probeer liever de aanwezige familie te betrekken. Als ik tenminste niet alleen ben met de stervende.
Felix Van Meerbergen beseft dat de ziekenzalving voor de priesters vandaag een almaar zwaarder wegende taak is, maar vindt het toch een wezenlijk onderdeel van het priesterschap.
Als we als Kerk niet meer bij ziekte en dood aanwezig zijn, schieten we tekort in onze roeping. Felix Van Meerbergen.
Tijdens de Goede Week organiseren we de ziekenzalving op de parochie, met receptie achteraf, vervolgt hij. Voorts zijn er ook de jaarlijkse zalvingen in het rustoord en tijdens de bedevaart naar Banneux.
Olie mee naar huis
Anne Vandenhoeck vindt het jammer dat het zalven met olie verdwijnt. In de orthodoxe Kerken krijgen gelovigen de gewijde olie mee naar huis, weet ze.
Waarom kunnen in onze Kerk leken geen zending ontvangen om te zalven? Anne Vandenhoeck
Die kwestie zit muurvast omdat het sacrament gepaard gaat met de absolutie, beseft Vandenhoeck, ook al wordt er bij de ziekenzalving zelden gebiecht. In de praktijk blijft de ziekenzalving dus vooral bestaan in rust- en verzorgingstehuizen. Voor jongere generaties voldoet de ziekenzegening aan alle wensen.
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.