Vandaag verbruikt de mensheid anderhalve planeet, zo berekende het Global Footprint Network. We consumeren anderhalve keer meer dan de aarde kan reproduceren. Tegen 2050 zouden we drie aardbollen nodig hebben om te voldoen aan de vraag van de mensheid, die dan gestegen zal zijn tot 9 miljard. Dat er iets moet gebeuren, staat vast.
Van bioloog Dirk Draulans en Chinakenner Catherine Vuylsteke tot theoloog Marc Peersman en migratie-expert Johan Ketelers zijn wetenschappers het erover eens dat de term overbevolking niet waardevrij is. Alleen filosoof Etienne Vermeersch pleit onomwonden voor geboortbeperking. Maar ook vanuit religieus opzicht is de term problematisch. Op 23 en 24 mei hield het Vaticaan een congres over de rol van vrouwen in ontwikkelingslanden ter voorbereiding van een VN-conferentie over het thema in New York later dit jaar.
Marc Peersman (theoloog en vormingsmedewerker CCV Gent) •
Al sinds de jaren vijftig, toen de wereldbevolking nog maar 2,6 miljard mensen telde, wordt over overbevolking gesproken en gaan er, vooral in het Westen, stemmen op om de bevolkingsgroei af te remmen. Men kijkt dan vooral naar ontwikkelingslanden, waar het geboortecijfer inderdaad veel hoger ligt dan in geïndustrialiseerde landen. Een grote kroost wordt er gezien als een natuurlijke levensverzekering.
Maar intussen zijn wel de rijke landen verantwoordelijk voor het grootste verbruik en de grootste vervuiling op deze aardkluit. Spreken over overbevolking heeft dus iets sociaal onrechtvaardigs. Volgens wetenschappers kan de aarde 11 miljard mensen aan, maar dan moet er wel iets veranderen aan de huidige levensstijl. Dan is een zorgzamer en verantwoordelijker beheer van Gods mooie schepping nodig.
Vanuit religieus opzicht is de term overbevolking af te keuren. Vruchtbaarheid is een grote waarde, die staat voor vertrouwen schenken, gastvrij zijn, zichzelf relativeren.
Spreken van overbevolking komt voort uit een pessimistisch denken, dat niet gelooft in de creativiteit van de volgende generatie om oplossingen te bedenken en een nieuwe toekomst te scheppen voor allen. Dat denken is niet levengevend. In milieukringen hoor ik heel vaak doemdenken. Zoiets verlamt en maakt angstig. Een Bijbels perspectief is er juist één van hoop, van geloof in ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde’ die komende is. De Bijbelse oproep om vruchtbaar te zijn moet je in dat kader verstaan.
In het (verlangen naar een) kind worden we geroepen onszelf te transcenderen, open en ontvankelijk te worden voor het nieuwe, het andere dan onszelf.
Dat staat verantwoord ouderschap of gezinsplanning niet in de weg. Veel kinderen hebben is recht noch plicht. Wie echter dwangmaatregelen voorstaat om geboortes uit te sluiten of te culpabiliseren, stelt zich op als een cynische ‘eindgebruiker’ (Peter Sloterdijk). Die waant zich de laatste en soupeert de aarde op, omdat er toch geen toekomst is. Ten onrechte. Een kind laten geboren worden, is daarom geen dreigende daad tegen de mensheid, maar juist een act van hoop en vertrouwen in creativiteit en duurzaamheid.
Ward Bosmans (Terra Reversa) • De bevolkingsgroei heeft meer te maken met een daling van het sterftecijfer dan met een te hoog geboortecijfer. Wij denken vanuit een individueel recht op leven, maar er is ook een collectief recht op leven, voor de hele mensheid en voor toekomstige generaties.
Het zou totaal immoreel zijn levensbeëindiging van ouderen te promoten om ze te laten plaats maken voor jongeren. Toch geven de enorme investeringen om het leven te verlengen, te denken.
We moeten de discussie over overbevolking durven voeren. Anders stevenen we af op een catastrofe. Ik pleit niet alleen voor een ander economisch model, maar ook een ander sociaal en cultureel ontwikkelingsmodel.
Rijke landen moeten inbinden om onderwijs en gezondheidszorg te ondersteunen in arme landen. Uiteindelijk zal de welvaart daar geboortebeperking met zich meebrengen.
Ecologische problemen hangen nauw samen met armoede en ongelijkheid. Dat is het fundamentele probleem. Lees meer op de website van Terra Reversa.
Dirk Draulans (Knack-journalist en bioloog) • Overbevolking is het gevolg van het gigantische succes van de mensheid in het ontwikkelen van wetenschap en technologie, waardoor er middelen zijn gekomen om zoveel mogelijk mensen zo lang mogelijk in leven te houden. Een nefast neveneffect van ons succes is dat wij daardoor een grote invloed op de rest van de planeet hebben, en wouden vernietigen, water vervuilen en dieren en planten richting uitsterven drijven. Wij zetten alles naar onze hand.
Ik meen dat de gevolgen van overbevolking voor de eigen soort nogal zullen meevallen, en dat wij vooral te lijden zullen hebben van de toenemende migratie richting rijkere regio's die daar gepaard mee gaat. Veel andere soorten krijgen het echter moeilijk als gevolg van onze grote druk, kunnen zich niet aanpassen - daarvoor gaan de veranderingen die wij in de hand werken veel te snel - en worden zeldzaam.
De collaterale schade voor andere soorten is volgens mij een veel groter probleem dan de effecten op de eigen soort.
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.