Allereerste interview nieuwe aartsbisschop Jozef De Kesel

Op 12 december neemt Mgr. De Kesel de aartsbisschoppelijke zetel in bezit tijdens de plechtige aanstellingsviering om 15 uur in de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen. Dan kan hij aan zijn taak beginnen als belangrijkste kerkleider van ons land. Kerknet kon hem enkele minuten voor de persconferentie interviewen.

Tijdens uw wijding als priester werd u omringd door priesters van de familie en vooral ook uw oom, Leo De Kesel. Was het voor u vanzelfsprekend om in hun voetsporen te treden?

Jozef De Kesel • Ook de bekende nonkel Fons, een norbertijn van Averbode, was daarbij. Maar nee, vanzelfsprekend was het toch al niet meer in 1965. Mijn roeping komt voor een deel voort uit de familiale context, maar ook vanuit mijn engagement bij de KSA en in de parochie, waar we met een groepje de liturgische vernieuwingen van het Tweede Vaticaans Concilie bestudeerden.

Wie waren uw mentoren?

Jozef De Kesel • In die tijd lazen we Romano Guardini, bijvoorbeeld. Ik volgde ook de beweging rond Charles de Foucauld. Later, toen ik theologie studeerde, las ik met veel interesse het Jezusboek en andere literatuur van Edward Schillebeeckx, Karl Rahner en Willem Barnard.

Ook Dietrich Bonhoeffer is een grote inspiratiebron voor mij. Die ontdekte ik vooral toen ik verantwoordelijk werd voor het Hoger Diocesaan Godsdienstinstituut in Gent. Ik was zo geboeid door Verzet en overgave dat ik nadien alles van hem gelezen heb.

Welke gedachte verbindt deze inspirators?

Jozef De Kesel • De theologen leren me dat het christelijk geloof een grote schat is met een rijke inhoud en traditie. Bonhoeffer leert me verstaan dat deze traditie in verschillende contexten beleefd kan worden.

We leven niet meer in de homogeen christelijke samenleving van voorheen. Maar de comfortabele situatie van toen is niet de enige context waarin je het geloof kunt beleven.

Als bisschop koos u in 2002 de leuze 'Met u ben ik christen'. Wat wou u daarmee zeggen?

Jozef De Kesel • Het eerste deel van dat citaat van Sint-Augustinus is: Voor u ben ik bisschop. Door enkel het 2de deel te kiezen zeg ik duidelijk dat mijn eerste roeping als bisschop is om christen te zijn, leerling van Jezus. Al de rest komt daarna.

Voor mij is het samen verantwoordelijkheid opnemen erg belangrijk.

Die verantwoordelijkheid bindt ons als gemeenschap. De leuze is ook een duidelijke keuze voor een collegialiteit in de uitvoering van het gezag. Ik ben heel blij met de 3 hulpbisschoppen op wie ik in het aartsbisdom mag rekenen.

Wat zijn de grote uitdagingen voor de kerk vandaag?

Jozef De Kesel • De vraag is niet zozeer hoeveel priesters we nodig hebben en hoe we ons organiseren. Maar wel: Wat hebben wij in onze samenleving te vertellen? Daarvoor is vorming en geloofsinitiatie erg belangrijk. Het is geen kwestie van een examen moeten afleggen om erbij te mogen horen. Er kunnen veel gradaties van toebehoren zijn. Maar we mogen er wel van uitgaan dat er toch een zekere vraag of verlangen is als mensen naar de kerk komen.

Begrijp me niet verkeerd. Ook een kleinere kerk moet een open kerk zijn en relevant voor de samenleving.

Van welk soort kerk droomt u?

Jozef De Kesel • Een kerk die accepteert dat ze kleiner wordt.

De kerk bevindt zich in een groot veranderingsproces en dat doet soms pijn. Maar dat wil niet zeggen dat ze in verval zou zijn. Er waren andere tijden waarin de kerk in verval was, terwijl ze glorieerde.

Ik droom van een kerk die een overtuiging uitstraalt, die de persoon van Jezus Christus uitstraalt. Van een open kerk, die niet alleen met religieuze kwesties bezig is, maar ook met maatschappelijke problemen, zoals de vluchtelingenproblematiek.

De politiek moet dan wel neutraal zijn, maar de samenleving is dat niet. Daar zijn christenen aanwezig en die mogen zich uiten.

U nam niet deel aan de gezinssynode, maar gaat mogelijk wel aan de slag met de voorstellen ervan. Wat onthoudt u van de synode?

Jozef De Kesel • De synode leverde misschien niet de verhoopte concrete resultaten op als de toelating van hertrouwde echtgescheidenen tot de communie. Maar je kunt niet geloven hoezeer ze een teken was van een kerk die veranderd is. De mentaliteit is echt niet meer dezelfde.

Ik ben misschien een voorzichtige mens, maar ik vind niet dat we ter plaatse moeten blijven trappelen.

Voor mij is barmhartigheid een belangrijk woord, maar het heeft op een of andere manier toch nog altijd iets neerbuigends. Een woord als respect en eerbied voor de mens neem ik graag als mijn uitgangspunt. En dat is misschien wel een waarde die we als christen met heersende cultuur gemeenschappelijk hebben.

Mogen we stellen dat u de draad van kardinaal Danneels weer oppakt?

Jozef De Kesel • Mijn taak is natuurlijk niet om hem na te bootsen, maar ik heb zeker veel van hem geleerd. Ook van mgr. Arthur Luysterman trouwens, een uitstekend bestuurder, met wie ik lang samenwerkte in Gent.

In de media zocht uw voorganger graag de controverse op. Paus Franciscus valt dan weer op door zijn menselijke stijl. Welke stijl mogen we van u verwachten?

Jozef De Kesel • In de kranten werd ik al niet mediageniek genoemd. We zullen wel zien. Ik zal de media alvast van mijn kant met open vizier en vertrouwvol tegemoet treden. 

Gaat u zoals Mgr. Léonard in Brussel wonen, of verkiest u het aartsbisschoppelijk paleis in Mechelen?

Jozef De Kesel • Mgr. Léonard blijft nog even in Brussel wonen, dus mijn eerste woonst wordt Mechelen. Het lijkt me wel interessant om af te wisselen en ook in Brussel een stek te hebben.

U houdt van Brussel, hè. En Brussel houdt van u.

Jozef De Kesel • De liefde is wederzijds, ja. Ik ben voor de Franstaligen in ons land zeker geen onbekende.

Deze week maakte de Brusselse kerk bekend het vormsel en de eerste communie voortaan samen te vieren op de leeftijd van 10 jaar. Meteen een vernieuwing waar u zich in kan vinden?

Jozef De Kesel • Ik schreef zelf de brochure over de vernieuwing van de initiatiesacramenten en ik stel vast dat Brussel mijn tekst maximaal interpreteert. Ik ben daar heel blij mee. Meteen toont Brussel zich als het laboratorium van vernieuwing dat ik er zo waardeer.

Die 5 jaar in Brugge waren geen cadeau. Hoe hebben die u als mens veranderd of wat leerde u ervan?

Jozef De Kesel • In Brugge droeg ik de eindverantwoordelijkheid in een omgeving die ik niet goed kende. Waar ik als hulpbisschop vaak en graag overleg pleegde met de aartsbisschop, stond ik er nu toch meer alleen voor. Ik ben dan ook heel blij om als aartsbisschop te kunnen rekenen op 3 goede hulpbisschoppen met wie ik graag in overleg zal treden. Net als mijn tijd als vicaris in Gent en als hulpbisschop in Brussel, beschouw ik de afgelopen 5 jaar in Brugge als een belangrijke leerschool. 

Ontdek alle artikels over de nieuwe aartsbisschop