Genesis 9,20-27 ~ Noach drinkt een glas teveel
Noach was landbouwer en legde als eerste een wijngaard aan. Hij dronk van de wijn, werd dronken en ging in zijn tent liggen, zonder kleren aan. Toen Cham, de vader van Kanaän, zag dat zijn vader naakt was, vertelde hij dat aan zijn twee broers, die buiten waren. Daarop namen Sem en Jafet een mantel, legden die over hun schouders, liepen achteruit de tent binnen en bedekten het naakte lichaam van hun vader, met afgewend gelaat, zodat zij hem niet naakt zagen.
Noach vervloekt daarop Kanaän, de zoon Cham, die hem naakt gezien had en zegent de twee die zijn naaktheid bedekten.
Noach, de eerste wijnbouwer uit de geschiedenis, is zat.
Hans Debel • Dat hij zat is, kunnen we hem niet kwalijk nemen. Hoe kon hij dat weten?! Maar wat daarna gebeurt, is wel erg merkwaardig. Je kunt Cham toch niet verwijten dat hij iets ziet? Zijn straf lijkt buitensporig.
Er is ook iets ironisch aan de hele passage. De vloed is net voorbij. God heeft de regenboog ingesteld als teken van zijn verbondenheid met de mensen. Hij zal hen nooit meer vervloeken. In plaats van de hele Noachcyclus hier te eindigen, komt er nog dit klein verhaaltje achter, alvorens af te ronden met de lijst nakomelingen. En wat is de clou? De vervloeking van Kanaän.
Nu God zich heeft voorgenomen geen mensen meer te vervloeken, gaan mensen elkaar vervloeken.
Vreemd is ook dat Noach niet Cham zelf, maar diens zoon Kanaän vervloekt. Waarom?
Het mechanisme dat zonen de gevolgen moeten dragen van de daden van hun vader, komt wel vaker voor, maar hier is meer aan de hand. Doet het land van Kanaän een belletje rinkelen? Inderdaad, dat is het land dat de Israëlieten in bezit gaan nemen na hun doortocht door de woestijn.
Het lijkt erop dat het verhaal van de vervloeking van Kanaän dient om de onderdrukking door Israël te rechtvaardigen.
Wow. Heftig.
In de geschiedenis is het verhaal van de vervloeking van Kanaän nog meermaals aangegrepen om slavernij te rechtvaardigen. Zelfs tot in de 20ste eeuw, met de apartheid in Zuid-Afrika!
Dit verhaal is dan ook een van de zwartste bladzijden van de Bijbel.
En om die reden precies moeten we deze tekst blijven lezen; om te beseffen dat de Bijbel mensentaal en mensenwerk is. We hoeven daar de ogen niet voor te sluiten.
Hans Debel is oudtestamenticus en werkt mee aan het tijdschrift Ezra.
