Dinsdag 31 oktober is het precies 500 jaar geleden dat de augustijnermonnik Maarten Luther 95 stellingen aan de kerkdeuren van het kasteel van Wittenberg bevestigde. Dat feit, dat door historici als het formele begin van de Reformatie wordt bestempeld, wordt wereldwijd herdacht. De Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB) had zaterdagavond al verzamelen geblazen voor een oecumenische dankdienst voor 500 Jaar Reformatie… in de Brusselse Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal en met op de eerste rij: kardinaal Jozef De Kesel, apostolisch nuntius mgr. Augustine Kasujja, orthodox metropoliet Athenagoras, anglicaans topman Jack McDonald, voorzitter Philippe Markiewicz van het Centraal Israëlitisch Consistorie en Justitieminister Koen Geens, verantwoordelijk voor de erediensten in ons land.
Calvinistische republiek
VPKB-voorzitter Steven Fuite sprak tijdens een diepgaande predicatie zijn erkentelijkheid uit dat wij dit mogen doen op juist deze plek, dit monumentale gebouw dat talloze verhalen herbergt en dat ons voor een dag wordt toevertrouwd.
Dit is inderdaad niet evident: de Brusselse kathedraal was eind 16de eeuw een klein decennium lang de voornaamste cultusplaats van de calvinistische republiek in Brussel. Maar dat we dit willen, dat het onze eigen keuze was om precies op deze plek te willen samenkomen, is een getuigenis. Wie goed luistert, hoort de hemel zingen: ‘Ziet toch, hoe goed en lieflijk het is… dat dochters en zonen van hetzelfde huis… hier als zusters en broeders samenwonen’. Ook kardinaal Jozef De Kesel sprak zijn dank uit dat jullie dat hebben willen vragen.
Dat er tegen deze oecumenische gebaren ook protest was, bewijst ‘ex contrario’ hoe historisch en profetisch ze waren.
Een handvol integristen probeerde de feeststemming te verstoren door luidop voortdurend het Weesgegroet te bidden. Mgr. Jozef De Kesel en de secretaris-generaal van de Belgische bisschoppenconferentie, mgr. Herman Cosijns, kwamen hen vragen met hun protestactie op te houden, maar ze werden straal genegeerd. Intussen overstemde een bomvolle kathedraal de onverlaten door de verrijzenishymne À toi la gloire te blijven zingen, tot de politie de contestanten kalm en professioneel één voor één naar buiten had begeleid.
Uitwisseling van boeken
Als symbolisch gebaar om de oecumenische vriendschap van katholieken en protestanten in de verf te zetten, wisselden voorzitter Fuite en kardinaal De Kesel publiekelijk enkele boeken uit want, zo zei Fuite, destijds hebben we elkaars boeken verbrand… en soms wel meer. Voorzitter Fuite had boeken in de drie landstalen bij, maar kardinaal De Kesel beperkte zich tot één boek, en wel over een paus. De enige Nederlandse paus uit de geschiedenis, Adriaan VI van Utrecht, was het helaas nauwelijks een jaar lang, aldus mgr. De Kesel. Deze vriend van Erasmus was er immers ook oprecht van overtuigd dat de Kerk hervormd moest worden.
Kardinaal De Kesel citeerde de uitdrukking Ecclesia semper reformanda die van Sint-Augustinus zou stammen en zowel Maarten Luther als het Tweede Vaticaans Concilie dierbaar was.
Wat betekent Reformatie vandaag? Steven Fuite
Misschien betekent Reformatie vandaag vooral, mediteerde pastor Fuite, het herontdekken van ‘sola gratia’, het herontdekken van Gods genade, leven van het geschenk, zomaar gekregen, onverdiend ontvangen.
Maar de VPKB-voorzitter ging het maatschappelijke engagement – de menselijke inspanningen in Luthers jargon - allerminst uit de weg. Misschien betekent Reformatie vandaag ook: het herontdekken van compassie als kompas voor ons handelen, in een wereld vol vluchtelingen, mensenrechtenschendingen, groeiende kloven tussen arm en rijk, oorlogen en alarmerende klimaatverandering. Wij zijn bevrijd, niet om te consolideren maar om te protesteren tegen wat is en vanuit een liefdevol verlangen samen met anderen op zoek te gaan naar een wereld die kan leven voor het aangezicht van God.
Uiteindelijk gaat het om een proces van transformatie in kerk tot een samenleving – lees er Psalm 8 nog eens op na – die God verheugt dat Hij de mens gemaakt heeft. Steven Fuite
