Cecilia leefde volgens de overlevering in de 2de of 3de eeuw in Rome. Als jong meisje legde ze, als teken van verbondenheid met Christus, de gelofte van maagdelijkheid af. Niettemin werd ze uitgehuwelijkt, aan de ongelovige Valerianus. Tijdens de huwelijksdienst zong Cecilia in zichzelf een lied aan God, met de vraag haar kuisheid te bewaren. En net toen de bruidsmuziek begon te spelen, fluisterde ze haar bruidegom haar vrome voornemen in het oor.
Haar dood
Cecilia wist Valerianus en diens broer Tibertius te bekeren tot het christelijke geloof. Samen hielpen ze families van christenen, die toen door de keizer van Rome werden vervolgd. De broers werden hiervoor gevangen genomen en onthoofd, Cecilia wachtte een even gruwelijk lot: ze werd in een bad kokend water gezet, maar dat overleefde ze. Volgens de overlevering bleef ze zelfs onophoudelijk zingen. Ook de poging om haar te doden met een nekslag slaagde niet. Uiteindelijk stierf Cecilia drie dagen later aan haar verwondingen.
Paus Paschalis I liet haar lichaam in 821 overbrengen naar de huidige Sint-Ceciliabasiliek in de Romeinse wijk Trastevere.
Het standbeeld
Onder het hoofdaltaar van de basiliek bevindt zich het beroemde beeld van de liggende Sint-Cecilia, gemaakt door Stefano Maderno (1575-1636). Hij maakte het beeld naar hoe Cecilia werd aangetroffen toen in 1599 haar graf werd geopend: vrijwel ongeschonden maar met diepe snijwonden in de hals.
De patroonheilige
Cecilia werd in de late middeleeuwen de patroonheilige van muzikanten. Ontelbare muziekverenigingen werden naar haar genoemd en talloze composities aan haar opgedragen. Eén van de bekendste is Hail bright Cecilia van Henry Purcell.
