Hoe Theodoor van Loon katholieke revival vormgaf

Een tentoonstelling in BOZAR en Scherpenheuvel haalt Theodoor van Loon uit de schaduw van zijn tijdgenoot Rubens. In de catalogus beschrijft Ruben Suykerbuyk de context waarin Theodoor van Loon zijn monumentale religieuze schilderijen maakte. Een inkijk in een bijzonder moment in de Europese geschiedenis, de contrareformatie.

Strijd rond devotiepraktijken

Rond 1600 was de Katholieke Kerk in de Zuidelijke Nederlanden letterlijk en figuurlijk aan herstel toe. Delen van de bevolking hadden de Katholieke Kerk de rug toegekeerd. Oorlogen en vernielingen hadden kerkgebouwen onbruikbaar gemaakt. Inzet van de strijd tussen protestanten en katholieken waren onder andere de vele katholieke devotiepraktijken rond heiligen, beelden en Maria. 

Van houten kapel tot mariale stad

In die context kon een klein Mariabeeldje opgehangen aan een eik op een heuvel uitgroeien tot een bedevaartsoord van staatsbelang: Scherpenheuvel. De aartshertogen Albrecht en Isabella gingen er op bedevaart. Dankzij hun patronage groeide het houten kapelletje uit tot een mariale stad met de eerste koepelkerk van de Nederlanden.

Theodoor van Loon kreeg opdracht om het leven van Maria te schilderen in 7 monumentale taferelen. Ze stemmen overeen met de 7 mariale feesten die gevierd werden aan het aartshertogelijk hof van Albrecht en Isabella. Zo prestigieus was de schilder in zijn tijd. 

Verbinding tussen lokale beleving en algemene thema’s

De contrareformatie wordt soms beschreven als een top-down gebeuren. Maar de geschiedenis toont een meer genuanceerd verloop. Lokale religieuze ervaringen en devoties wonnen aan populariteit en werden door de instanties opgepikt, theologisch scherpgesteld, bekrachtigd en versterkt. 

Kunstenaars als Theodoor Van Loon kregen de taak om vorm te geven aan de verbinding tussen lokale religieuze gevoelens en algemene religieuze thema’s. Van Loon kiest bij het schilderen bewust voor een vormgeving die herkenbaar is voor gewone gelovigen. Zo herkent de kijker zijn religieuze beleving in het levensverhaal van Maria. En wordt het levensverhaal van Maria het toneel voor nieuwe religieuze ervaring bij de kijker. 

Beleef Van Loons Mariacyclus in Scherpenheuvel

Voor de expo werd Van Loons Mariacyclus in Scherpenheuvel gerestaureerd en kreeg het een mooie belichting. Een bezoekje waard. Hier een voorproefje.