Front National
Prof. Gerard leerde dat het populisme ontstond in 1980, in de zoektocht naar een geschikt label voor de opkomst van het FN met eerst vader Jean-Marie en later dochter Marine Le Pen in Frankrijk. Politicologen en journalisten raakten het toen eens over de term nationaal populisme, die niet alleen door Le Pen en de zijnen/haren binnen de kortste keren als een geuzennaam werd aangenomen, maar ook in de rest van Europa gretig aanhang won (zie bv Silvio Berlusconi in Italië en wijlen Pim Fortuyn in Nederland). En er was de, ook de vandaag nog voelbare impact van Nine Eleven (11 september 2001 en de terreuraanslagen in de VS) en de banken- annex diepe economische crisis vanaf 2008.
Democratie in gevaar?
Op de hamvraag of populisme de democratie in gevaar brengt, antwoordde prof. Gerard met andere, pertinente vragen als: is het populisme een legitieme vorm van protest tegen het establishment? De opkomst van het fenomeen heeft zeker te maken met wat hij omschreef als het versmallen van de parlementaire bandbreedte. Hij wees op het groeiende belang van het minderheidsdiscours, het hoogtechnocratische gehalte van de meeste belangrijke beslissingen. Wat als het populisme kritiek uitbrengt op de fundamenten van de liberale democratie? Er is het sterke (groeiende?) wij-denken dat een gevaar betekent voor de pluralistische samenleving. En nog eentje: wat als het populisme de rechtsstaat ontkent?
De rol van het middenveld
Zijn antwoord op de vraag wat de rol kan zijn van het (christelijke) middenveld situeerde prof. Gerard tegen de achtergrond van het primaat van de politiek, een stelling die Wim Kok in 1994 in Nederland lanceerde. Het betekent, enigszins lapidair geformuleerd, dat alleen de politiek, lees het parlement) over zo goed als alles beslist. En dat het middenveld en vooral de sociale partners dus niet (meer mogen) meedoen. Voor prof. Gerard is het zonneklaar:
De democratie levendig houden, betekent het (historisch katholieke) middenveld koesteren. De kracht van het getuigenis in een radicaal geseculariseerde wereld waarin wij vandaag leven kan niet onderschat worden.
En al zeker niet in het lopende debat over de neutraliteit van de staat en de scheiding van Kerk en staat waarin liberalen (en anderen) geloof naar de privésfeer verbannen willen zien worden. Mijn belangrijkste boodschap is dan ook: laten we het hoofd koel houden!
Lees verder onder de foto's