De heilige oorlog
Herbert verwijst in zijn boek soms expliciet naar andere culturen. Hij spreekt over de jihad en laat het personage Shaddam opdraven —namen en fenomenen die toen nog minder beladen waren. Villeneuve blijft in zijn film vandaag weg van die al te specifieke verwijzingen, die in de huidige tijdsgeest alleen maar zouden afleiden van de film. Hij haalt wel nog de clash aan tussen religie en politiek, maar let er naar eigen zeggen op ‘niemand te willen beledigen’.
Leentjebuur bij veel religies
Toch zitten er in de recentste adaptatie van Dune nog heel wat verwijzingen naar religieuze zaken. Zo is het nomadenvolk Fremen geïnspireerd op bedoeïenen in boerka en de vrouwenorde Bene Gesserit op de jezuïeten. De religieuze beweging van de Fremen (free men of vrijmannen) mengt invloeden uit het zenboeddhisme en de soennitische islam en de aanhangers spreken een taal die doorspekt is met Arabische termen.
Hoofdpersonage Paul wordt door sommigen vergeleken met Mohammed, de stichter van de islam. Paul neemt het op voor de verdrukten van Arakkis en begint een moedige opstand tegen de keizer. Net zoals Mohammed na zijn verbanning uit Mekka de mensen van toevluchtsoord Medina verenigt om de strijd aan te gaan.
In het oorspronkelijke boek leent de auteur materiaal uit veel religies en culturen om een eigen, fictieve religie te creëren. Daarmee wil hij de bestaande godsdiensten niet in een kwaad daglicht zetten, maar wel waarschuwen voor het gevaar van macht, want ook een superheld of Messias kan die verkeerd inzetten. En die aanklacht zit ook in de film. Er is een diep menselijk verlangen naar controle, naar betekenis geven aan onze angsten en onzekerheden, hetzij via wetenschap, hetzij via geloof. De heksen van Bene Gesserit proberen uit alle macht controle te krijgen over de toekomst. De Fremen trekken ten strijde in een bloedige jihad onder het mom van verlossing door de Messias. En daarmee willen zowel Herbert als Villeneuve hetzelfde aantonen: religie of wetenschap inzetten als wapen om de ander te overheersen, is nooit een goede zaak. Hoe heilig die oorlog ook mag zijn.
Bronnen: cath.ch, syfy.com, tijd.be
