Het boek Exodus is het kernverhaal van het Oude Testament, het stichtingsverhaal van het jodendom. Het vertelt hoe het volk Israël in Egypte tot slavernij gedwongen werd maar uiteindelijk door Mozes werd bevrijd en door de woestijn naar het Beloofde Land geleid. Centraal in het verhaal staat de gave van de Tora, het verbond tussen Jahweh en zijn volk, gegrift op twee stenen tafelen.
Wordt de hele godsdienst aan het wankelen gebracht als blijkt dat er helemaal nooit zo’n uittocht plaatsgevonden heeft? Niet alleen vonden archeologen en historici nooit verwijzingen in andere bronnen die het verhaal kunnen bevestigen, Marleen Reynders (KU Leuven) stelde ook vast dat er in de tekst tegenstrijdigheden zitten die de historische geloofwaardigheid alleen maar onderuit kunnen halen. En toch, zo zegt de egyptologe zelf, heeft het verhaal voor haar net aan betekenis en zelfs historische relevantie gewonnen. Hoe kan dat?
Literair meesterwerk
‘Ik sta in grote bewondering voor de samenstellers van het verhaal’, zegt Reynders, die haar onderzoek beschreef in Exodus, de impact van een Bijbelse migratie (2022, Sterck & De Vreese). ‘Het is zo vol van betekenis.’
De diepere lagen van het verhaal kun je eigenlijk pas ontdekken als je het op een andere manier wil lezen, niet als historisch relaas maar als theologische literatuur.
Dat de tekst niet volledig op historische feiten gebaseerd is, hoeft nog niet te betekenen dat hij geen historische relevantie zou hebben, vindt de egyptologe, wel integendeel. ‘Historisch onderzoek leert dat de tekst geschreven moet zijn in en na de periode van de Babylonische ballingschap, wél een historisch gegeven, dat grote parallellen vertoont met de rode draad van het verhaal van de uittocht.’
Vertelt Exodus het verhaal van de ballingschap zoals in de verfilmde roman Het leven van Pi het hoofdpersonage een onmogelijk verhaal ophangt om te verklaren hoe hij zijn schipbreuk kon overleven? Het lijkt er sterk op. De slotsom van die roman is niet dat het onmogelijke verhaal gelogen is, ook al is het niet op feiten gebaseerd.
Het waarheidsgehalte ligt op een ander niveau.
- Lees verder onder de foto -
