Dromen die helen ~ 8 warme verhalen uit de psychiatrie

#8 In de voetsporen van Damiaan

Als ik bij de koffie aan de mannen vraag waar ze ooit iets van het heilige ervaren hebben, ontspint zich een mooi gesprek. Vroeger werden in de werkateliers stiftjes verpakt van de Damiaanactie. Dat herinneren ze zich nog goed. En Damiaan, dat is een heilige van bij ons die tot de verbeelding blijft spreken. Niet voor niets werd hij enkele jaren geleden uitgeroepen tot De Grootste Belg. Werd zijn stoffelijk overschot toen niet met een speciale boot naar België teruggebracht? Inderdaad, de Mercator, nog altijd te bezoeken in Oostende.

Die stad doet een belletje rinkelen bij Erwin. Hij had er op internaat gezeten. En of dat lange dagen waren. Zo ver weg van huis. Ondanks alles toch positief jeugdsentiment.

– Ik zou zo graag nog eens naar Oostende gaan.

– ‘t Is beslist, we doen een Damiaandag, verkondigde Bruno. 

Zo gezegd, zo gedaan. Met mondmaskers stappen we op een warme vrijdag in augustus heel vroeg de trein op. Mijn kettingrokers krijgen het algauw op hun zenuwen. Van de halte in Brussel-Zuid maken we dan maar gebruik om even uit te stappen. Zot content! De vrijheid om het programma aan te passen om in alle rust te kunnen saffen, geeft een instant vakantiegevoel.

– Wanneer gaan we nu ons tekstje doen?

we fall.jpg

Zoals afgesproken heeft Erwin een tekst mee die hem inspireert, bedoeld om het gesprek op gang te helpen, mocht dat nodig zijn. Niet dat er al veel stiltes vielen, maar Erwin wil ervan af zijn. Hij diept een kaartje op uit zijn portefeuille, al 15 jaar vaste gezel, ooit van een leraar gekregen. En hij leest: We vallen. We breken. We falen. Maar dan: We staan weer op. We genezen. We overwinnen.

Erwin vindt die woorden klinken als ‘taal van Jezus’ en ik kan hem alleen maar gelijk geven. Vlak naast het station, waar ooit zijn school stond, ligt nu een grote bouwput. De school is blijkbaar verhuisd. Teleurstelling. ‘t Is weer zoals op mijn kaartje, lacht Erwin en we proesten haast in koor: We fall … but we rise!

titanic.jpg

Om 10 uur staan we al voor de Mercator. Anders dan vermeld op de website is het museumschip nog potdicht. Maar we worden opgemerkt en deur zwaait open. We fall … but we rise! Op ons gemak bekijken we de hele tentoonstelling, en dan het schip zelf. Op de boeg van de Mercator zwaait Erwin zijn armen wijd open om in Titanic-houding heel zijn Oostendetijd te omarmen.

Tijd voor Bruno’s wens. Hij wou langs het schuimende water wandelen en dan in het natte zand stilstaan om onze voeten traag te voelen wegzakken. Katrien, wil jij daar dan een Bijbeltekst lezen die me moed kan geven? En we maken er een foto van, zodat ik het me kan herinneren op moeilijke momenten.

Zoals afgesproken lees ik dus een evangelieverhaal. Ik kies voor de leerlingen die denken dat ze een spook zien wanneer Jezus hen over het water tegemoet komt. Het is nacht, het stormt en het vissen lukt maar niet. Wanneer ze doorhebben dat het Jezus is, springt Petrus uit de boot en loopt naar Hem toe. Maar plotseling wordt hij het riskante van zijn onderneming gewaar. Meteen zinkt hij weg, maar Jezus reikt hem een reddende hand.

Het luidop lezen uit de Bijbel, daar op die zonevreemde plek tussen bikini’s en opblaasartikelen, doet de tekst diep binnendringen.

De mannen luisteren aandachtig. Ze lijken het verhaal te herbeleven op dat eigenste moment.

– Waarom heb je getwijfeld?

Tekst gaat verder onder de foto.

#7 Yves en de onzichtbare hand

aap - Kalithos.jpg

Toen ik na de zomervakantie op Yves’ afdeling kwam, bemerkte ik meteen de nieuwe decoratie. Bij IKEA hebben ze toch altijd originele en leuke spullen, dacht ik luidop. Nee, hoor. Origineel werk van onze kunstenaar in residence, weerlegde de verpleegkundige. Van Yves, verduidelijkte ze. Wát? Ik kon mijn oren niet geloven.

Ik zie ons nog aankomen in Schoonderbuken, een goede maand geleden. Ik had er een ontmoeting geregeld met Luc Van Loock, selfmade kunstenaar, 2 decennia geleden gestart met de academie na een lange militaire loopbaan, maar intussen voltijds bezig met workshops en tentoonstellingen. Ik was eerder toevallig op zijn naam gestoten, tijdens mijn zoektocht naar activiteiten in en rond Scherpenheuvel die beantwoordden aan de spirituele wens van deelnemers aan het geannuleerde abdijweekend.

Toen ik Yves bevroeg waar hij ooit iets van God had waargenomen, kwamen we uit bij schoonheid en creativiteit.

'Ze zeggen allemaal dat ik talent heb voor tekenen, maar het komt er niet uit', zei Yves.

Ik heb wel ideeën, maar ik blokkeer soms voor ik een streep op papier heb gezet. Zijn diepste wens was om daarover eens met een echte kunstenaar te praten. Hoe werkt inspiratie precies? Een eigenaardige invulling van de spirituele Make a Wish, dacht ik eerst. Maar bij nader inzien staan schoonheid en schepping toch niet zo ver van God af.

Op zoek dus naar een welwillend kunstenaar die in volle coronatijd even tijd wou maken voor een jongen boordevol talent maar ook met een psychische rugzak. We konden niet beter terechtkomen dan bij Luc Van Loock, zo bleek. Het gevraagde halfuurtje werd een dik uur. Als ik iemand op weg kan helpen, graag! Er is al zoveel ellende door dat virus!

Ook bij Luc had het lang geduurd vooraleer hij zijn ei kwijt kon in de kunst. Zijn zoektocht konden we beleven in zijn couchsurfing installatie. Vanuit een zetel zagen we een lamp met daarop het opschrift Mysterie en Risico. Verderop lagen hoopjes zaagsel: voor al wat niet bruikbaar is in je leven, maar dat je toch een plaats moet geven.   

De tocht door het hoofd van onze gastheer was voor Yves ook een ontdekkingsreis door zijn eigen hoofd.

In de kunstig ingerichte hangar hing ook heel wat grafiek. Van Loocks grote liefde is de drukpers. Een ets die ons lang bezighield, toont een man op de grens tussen een wit en een zwart vlak. Zijn lichaam wil naar het licht, maar zijn hoofd staat achterwaarts gericht naar het donker. Terwijl ik een foto maak, zie ik Yves’ rastakapsel gereflecteerd in het glas.

Tekst gaat verder onder de foto.

#6 Queeste naar ‘een echte priester’

God is geen goede wiskundige, heb je me eens gezegd. Hij telt maar tot één. Vandaag voel ik mij die ene persoon om wie Hij geeft. Dank je.

Jasmina staat er nog altijd van versteld dat ons dagje samen doorgaat. Eigenlijk gingen we met een groepje op bezinningsweekend naar Averbode, maar je-weet-wel-wat stak daar een stokje voor. In plaats van alles af te gelasten, bedachten we voor iedereen een alternatief. Vandaag maken we Jasmina's spirituele wens waar. We gaan eerst een kaars branden in Scherpenheuvel en dan naar een zorghoeve.

Ik heb een hele dag tijd voor haar en dat vindt Jasmina pure luxe.

Jasmina is veel bezig met ecospiritualiteit. Waar ik ‘God’ zeg, vult zij in: ‘het universum’ of ‘het hogere’. En nog liever laat ze het helemaal open, maar je kan nu eenmaal niet spreken zonder woorden. En zo verstaan we elkaar zonder probleem. Ons lichaam is een aarden pak, legt ze me nog eens uit. Gemaakt van sterrenstof. Misschien is dat wel de reden waarom onze ogen soms zo fonkelen? In Scherpenheuvel kiest ze een kaars zonder opschrift en ze spreekt er stilletjes bij uit: Voor de planeet met alles erop en eraan, van de kleinste spin tot de grootste ster. 

Aan tafel in De heerlyckheid, een afdeling van het maatwerkbedrijf De Vlaspit, genieten we van de extra lange wachttijd. Jasmina is goed op dreef: Ik laat me graag inspireren door dieren en planten. Als je goed kijkt, zie je overal humor en liefde. Het is waar. Jasmina is altijd de eerste die een blad in de vorm van een hart ontdekt. Als ik zoiets vind, kan ik het een hele wandeling met me meedragen.

Zo bewust van de liefde om haar heen en toch psychisch kwetsbaar. Jasmina lacht: 'De Schepper is geen perfectionist. Hij maakt kaas met gaatjes.'

Op de Zorghoeve beginnen Jasmina's ogen nog meer te fonkelen. Vroeger bezocht ze de hoeve geregeld en keek ze mee uit om hen meer bekendheid te geven. Maar sinds de verhuizing van het asiel naar Kortenaken was een bezoek niet meer gelukt.

Net vandaag is een roedel hondjes binnengebracht door een oudere dame. Ze hebben haast allemaal een handicap - inteelt. Eentje gaat mee op wandel met ons. Het wordt een wandeling van een uur zonder een noemenswaardige afstand af te leggen. Het maakt niet uit. Jasmina heeft vandaag het verschil gemaakt voor dat hondje en dat is een ervaring om te koesteren.

#4 Autozegening

Piet was een van de eersten die ik op een nieuw geopende forensische eenheid leerde kennen. Wat er in zijn verleden gebeurd is, weet ik nog altijd niet - hoeft ook niet. Op de een of andere manier hadden we een klik. Misschien had zijn religieuze gevoeligheid daar iets mee te maken.

Acht maanden lang stond Piet elke zondag in zijn beste kostuum aan de deur van de afdeling omdat hij de klokken van de kapel hoorde luiden.

Hij mocht niet buiten, dat wist hij wel. Maar hij had het thuis ooit zo geleerd.

20200816_141030.jpg

Hoewel hij nu op een andere afdeling verblijft, zie ik hem nog af en toe. Uitbehandeld en stabiel met medicatie, heeft hij wat meer vrijheid. Gevraagd naar zijn spirituele wens, klonk het voorspelbaar: nog een keer naar de autozegening in Scherpenheuvel!

Die dag gingen we eerst naar de mis in de Mariahal. Zo hoorde het voor hem. Nadien aten we iets op een terras, wachtend op het uur van de autozegening. In een brochure lazen we dat de 7-sterrige vorm van de basiliek staat voor Maria’s 7 vreugdes en smarten.

Of Piet 7 vreugdes kon opnoemen? Hij moest niet lang nadenken: zijn 5 kleinkinderen die hij onlangs voor het eerst mocht ontmoeten.

Tot voor kort wist hij niet eens dat het er vijf waren. Vreugde 6: zijn dochter die opnieuw in zijn leven kwam. En nummer 7 … deze dag!

Tijd voor de autozegening. De dienstdoende buitenlandse priester nam zijn taak met veel toewijding ter harte. We hadden een warm gesprek vooraf. Hij zou niet alleen de auto zegenen, maar ook de inzittenden. Zegenen betekent: het goede toezeggen. We lieten de zegeningen over ons regenen.

20200816_143133.jpg

Voor de gezelligheid maakten we nog een ommetje langs Zichem. De deur van het dorpskerkje stond uitnodigend open. Zaten de kerkgangers vanmorgen in de grote Mariahal nog ver uiteen met mondmaskers op, hier ademde alles knusheid. Bij het altaar stond een Mariabeeld met aan haar voeten een vaas vol zonnebloemen en allerlei gevouwen briefjes. Voor jou, stond erop. Vooruit dan maar!

Piet vouwde een briefje open. Er stond een vers op uit psalm 128: Ontvang uit Sion Gods zegen; verheug je bij het zien van Jeruzalems geluk, alle dagen van je leven.

Het vers ging treffend verder: 'En zelfs de kinderen van je kinderen zul je nog zien.' We werden er allebei stil van.

Piet liep na onze uitstap nog lange tijd op wolken. Wat heb jij met hem gedaan?, vroegen de begeleiders verbaasd. Ik heb maar niets gezegd over de autorit op de terugweg, toen we door een onweer geen hand voor ogen konden zien en ik het uitzweette van angst. Piet was er gerust in: Wij zijn gezegend, auto en al. Ons kan niets gebeuren.

Ja, wie was nu pastor voor wie?

#2 Fietsen langs de Demer

Ongelooflijk hoeveel kaarsen ze hier in Scherpenheuvel verkopen! Voor elke intentie is er wel iets. Het verbaast ons groepje: 6 mannen die werken aan hun psychische veerkracht, de onderhoudsman van Kamillus die vandaag met hart en ziel lekke banden plakt, de voormalige hoofdpsychiater die het ook wel zag zitten om mee te fietsen, en ikzelf.

Scherpenheuvel kaarsen corona.jpg

Een intentie voor werk, één voor bescherming tegen corona, één voor de kleinkinderen. Dat je dat allemaal aan God mag vragen! Misschien moet ik mijn beeld van Hem een beetje bijstellen?

Onze fietstocht was een hele uitdaging. Het begon al met het uitzoeken van de route. Dat nam Steve graag voor zijn rekening. Je zag hem groeien door die verantwoordelijkheid. Alles netjes afgedrukt voor de dag van afspraak. Het blad met de knooppunten voor de route Meanderen langs Dijle en Demer hangt nog altijd als een vaandel aan onze fietsen, makkelijk te herkennen in de fietsenstalling van het ziekenhuis.

Meanderen deden we. Ook langs het voorbijglijdende water van ons eigen leven. Weet je nog toen? Sommige patiënten verblijven meermaals of langere tijd in het ziekenhuis, dus we hebben samen al heel wat watertjes doorzwommen. Hoogtepunt - letterlijk en figuurlijk - was het fietspad tussen de boomtoppen. Meanderen met panorama ... langzaam achter elkaar.

Tekst gaat verder onder de foto.

#1 Eén van hart in Averbode

Dit zijn wij. De voeten van Marlies die altijd enkele centimeters boven de aarde zweven, de nieuwe schoenen van Jean-Celestin die anders alleen maar teenslippers draagt, de jonge benen van Bart die al heel wat gedragen hebben, het beste beentje van parochievrijwilliger Erik en, o ja, mijn gelakte teennagels. We zijn aangekomen op het plein voor de abdijkerk van Averbode na een tocht vanuit Scherpenheuvel.

20200706_154441.jpg

Daar, in de basiliek, had Tim al het lied laten horen dat hij ter voorbereiding op deze dag had opgezocht: Kind, van het label Bethel Music. Noem het maar de soundtrack bij dit miniatuurverhaal. Schuchter hadden we om ons heen gekeken, maar niemand scheen zich aan ons te storen. Vriendelijkheid alom.

Marlies wist waarom ze naar hier wilde komen: dichterbij Maria zijn. Zoals ze het met haar moeder ooit in Lourdes had ervaren.

Op de helling naar de abdij kregen we het om beurten als olifantje met de rolstoel knap lastig met duwen, maar we zijn er geraakt. Samen. En hier staan we dan, sommigen met de voeten in het water. Of erop? In ieder geval niet onder!

20200706_153504.jpg

Zie je die engel daar?, vraagt iemand. Hij heeft maar één vleugel. Ik lees het opschrift bij het beeld, De Eénvleugelige van Nis Schmidt: iets over geloof en rede die allebei je evenzeer nodig hebt om de waarheid te zoeken. Ons groepje heeft geen oog voor de officiële uitleg maar het beeld werkt wel na.

Ik voel me vaak vleugellam, maar niet vandaag!

De kracht van deze uitstap samen verbaast Bart, die zich een gelovig groentje noemt en de zegeningen van deze dag opslorpt als een spons. Zijn oog valt op een tekst van Augustinus op de dorpel voor de kerk: 'Wij zijn één van hart.' Dat lijkt wel een verborgen boodschap! Is dat misschien wat jullie in de kerk bedoelen met: ‘Er is geen jood meer of Griek, allen zijn één in Christus’?

Eensgezind besluiten we dat we dit moment moeten koesteren. Hoe anders dan met een ijsje in de likdreef en een afsluitend drankje in brasserie Het Moment? De zoveelste spirituele knipoog van de dag. Jean-Celestin voelt zich even Simon van Cyrene, zegt hij, de man die van het veld geroepen wordt om Jezus’ kruis de berg op te dragen en van wie gezegd wordt dat hij een donkere huid had.

Dat vind ik zo belangrijk: ook hij hoort erbij en heeft een plaats in het verhaal. Black lifes matter.