Broeders en zusters, goedendag!
Vorige woensdag hebben we een catechesereeks ingezet over de figuur van de Heilige Jozef. Het jaar aan hem gewijd loopt ten einde. Vandaag gaan we verder en staan stil bij zijn rol in de heilsgeschiedenis.
Geslachtslijst
In de evangelies wordt Jezus aangeduid als de zoon van Jozef (Lc 3, 23; 4, 22; Joh 1,45; 6,42) en zoon van de timmerman (Mt 13,55; Mc 6,3). Wanneer de evangelisten Matteüs en Lucas over de kinderjaren van Jezus vertellen, ruimen zij een plaats in voor de rol van Jozef. Ze brengen allebei een geslachtslijst om de historiciteit van Jezus duidelijk te maken. Matteüs die zich vooral tot joden-christenen richt, begint bij Abraham om zo bij Jozef uit te komen, die genoemd wordt de bruidegom van Maria waaruit Jezus is geboren die Christus wordt genoemd (1,16). Lucas daarentegen gaat terug tot Adam. Hij begint bij Jezus die zoon van Jozef was, maar hij merkt op in de opvatting der mensen (3,23).
Met andere woorden beide evangelisten stellen Jozef niet voor als de biologische vader van Jezus, maar als vader van Jezus zonder meer.
Door zijn bemiddeling kan Jezus de vervulling bewerken van de geschiedenis van het verbond en van de verlossing die zich tussen God en mens heeft voltrokken. Voor Matteüs is die geschiedenis begonnen met Abraham, voor Lucas begint het met de oorsprong van de mensheid zelf, dat wil zeggen met Adam.
Bescheiden behoeder
De evangelist Matteüs helpt ons verstaan dat de figuur van Jozef, ook al is hij ogenschijnlijk marginaal, bescheiden, op het tweede plan, een centraal verbindingselement is in de heilsgeschiedenis. Jozef beleeft zijn hoofdrol zonder ooit het toneel te willen bezetten. Laten we eraan denken: Hoeveel mensen oefenen dagelijks geduld uit en bieden hoop, waarbij ze ervoor zorgen dat ze geen paniek verspreiden, maar gedeelde verantwoordelijkheid. Hoeveel vaders, moeders, grootouders en leraren laten onze kinderen op kleine alledaagse manieren zien hoe ze een crisis kunnen accepteren en ermee kunnen omgaan door hun routines aan te passen, vooruit te kijken en de praktijk van gebed aan te moedigen. Hoevelen bidden, brengen offers en bemiddelen voor het welzijn van allen. (Apostolische brief Patris corde (Met het hart van vader), inleiding). Zo kunnen allen in de Heilige Jozef, de onopvallende mens, de man van de dagelijkse aanwezigheid, van de bescheiden en verborgen aanwezigheid, een voorspreker, een steun en een gids vinden in moeilijke omstandigheden. Hij herinnert ons eraan dat zij die ogenschijnlijk verborgen zijn en op het tweede plan, eigenlijk een hoofdrol zonder gelijke vervullen in de heilsgeschiedenis.
De wereld heeft nood aan dergelijke mannen en vrouwen: mannen en vrouwen op het tweede plan, maar die de ontwikkeling van ons leven mogelijk maken; die door gebed, voorbeeld en onderricht ons steunen op ons levenspad.
In het Lucasevangelie verschijnt Jozef als de behoeder van Jezus en van Maria. Om die reden is hij ook de behoeder van de Kerk. Omdat hij behoeder van Jezus en Maria geweest is, blijft hij, nu hij in de hemel is, verder de behoeder, in dit geval van de Kerk. De Kerk is immers de voortzetting van het Lichaam van Christus in de geschiedenis. Tegelijkertijd ligt in het moederschap van de Kerk het moederschap van Maria besloten. Doordat Jozef de Kerk blijft beschermen – vergeet dit alsjeblieft nooit: vandaag beschermt Jozef de Kerk – blijft hij ook het Kind en zijn moeder beschermen (ibid., 5). Deze eigenheid van het hoederschap van Jozef is het grote antwoord op het verhaal in Genesis. Wanneer God aan Kaïn rekenschap vraagt over het leven van Abel, antwoordt hij: Ben ik dan de hoeder van mijn broeder? (4,9).
Met zijn leven schijnt Jozef ons te willen zeggen dat wij altijd geroepen worden om ons behoeders te voelen van onze broeders, behoeders van wie ons is toevertrouwd; behoeders in wie God vertrouwen stelt in talloze levensomstandigheden.
Gasachtig
Een samenleving als de onze werd omschreven als vloeibaar, omdat ze blijkbaar geen houvast meer biedt. De filosoof die deze omschrijving heeft bedacht, zou ik als volgt willen verbeteren: zij is meer dan vloeibaar, ze is gasachtig, een waarlijk gasachtige samenleving. Deze vloeibare, gasachtige samenleving vindt in de geschiedenis van Jozef een nauwkeurige aanduiding over het belang van menselijke banden. Het Evangelie geeft ons inderdaad de geslachtslijst van Jezus om, naast de theologische reden, ieder van ons eraan te herinneren, dat ons leven bestaat uit banden die ons voorafgaan en die ons begeleiden.
De Zoon van God heeft, om ter wereld te komen, de weg van de banden gekozen, de weg van de geschiedenis: Hij is niet op magische wijze in de wereld gekomen, neen. Hij heeft de historische weg gevolgd die wij allen gaan.
Geliefde broeders en zusters, ik denk aan de vele mensen die zich inspannen om belangrijke banden in hun leven terug te vinden en die daarom strompelen en zich verlaten voelen. Ze hebben de kracht en moed niet om verder te gaan. Ik wil besluiten met een gebed dat hen en ons allen kan helpen in de Heilige Jozef een medestander, een vriend, een steun te vinden.
Gebed
Heilige Jozef,
gij die de band met Maria
en met Jezus hebt behoed,
help ons zorg dragen
voor de relaties in ons leven.
Dat niemand,
als gevolg van eenzaamheid,
verlatenheid zou ervaren.
Dat ieder zich verzoent
met zijn eigen geschiedenis
met wie vooraf is gegaan,
en ook in de begane vergissingen
een weg ziet
waarlangs de Voorzienigheid werkt,
en het kwaad niet het laatste woord heeft.
Toon je een vriend
van wie zich meer inspant,
en, zoals je Maria en Jezus
in moeilijke omstandigheden hebt gesteund,
steun ook ons op onze weg.
Amen
