Ik mocht de afgelopen tijd het boek Let Us Dream: The Path to a Better Future van paus Franciscus bewerken tot een onlinecursus. Eén kernwoord in dat boekje sprak me bijzonder aan: overflow. Het woord verwijst naar een ervaring die me in m’n leven en werk dierbaar geworden is. Ik vertaal het als overvloed, maar dan moet ik wel uitleggen naar welke ervaring het precies verwijst.
Want ik denk dat overvloed in onze tijd een vergeten ervaring geworden is. Vreemd genoeg.
Paus Franciscus verstaat onder overflow het spontaan verschijnen van oplossingen die tegenstellingen overstijgen. De beperkende oevers van ons denken worden doorbroken en onvermoede nieuwe wegen dienen zich aan. Als een fontein die overstroomt. Het gebeurt vanzelf, maar toch is er een bijzonder soort van inspanning voor nodig. Namelijk de inspanning van de dialoog, ons eigen gelijk opgeven, echt luisteren naar de ander, onzekerheid uithouden, wachten, bidden, hopen… Volgens de paus gebeurt overflow omdat het hart van God zelf overvloeit van nieuwe mogelijkheden om te leven en lief te hebben.
Als ik overflow vertaal door overvloed, dan verwijs ik dus niet naar de ervaring van 10 soorten sla en 50 soorten cornflakes in de rekken van de supermarkt, of de 500 tv-programma’s waar we vanavond uit kunnen kiezen.
Nochtans zijn we net dat onbewust gaan geloven. Dat we leven in een maatschappij van overvloed en dat die overvloed bestaat uit een oeverloze keuze aan gelijkaardige oplossingen die ons uiteindelijk niet écht voeden. De 10 soorten sla zijn allemaal gekweekt op water en even smakeloos. De 50 soorten cornflakes bieden allemaal vooral loze suikers die ons lichaam niet echt opbouwen. De 500 tv-programma’s zijn veelal variaties op dezelfde thema’s, met dezelfde procedés en een beperkte set van steeds terugkerende motieven: macht, agressie, lust, wraak, eer… die onze geest meer ondermijnen dan verheffen.
Dat is geen overvloed, maar overdaad. Het voedt niet echt. Het verveelt uiteindelijk en laat ons hongerig achter. Nee, we leven niet in overvloed, maar wel in een maatschappij van schrijnende, onzichtbare schraalheid.
De ervaring van echte overvloed is iets geheel anders. Ik denk bijvoorbeeld aan de salades die ik pluk uit m’n eigen tuin. Ik wandel de tuin in en pluk zomaar 16 soorten blaadjes en bloemen van wilde kruiden. Een bommetje van texturen en smaken dat niet alleen m’n lichaam voedt, maar ook m’n oog verzadigt en m’n geest verwondert over de grenzeloze genade van de aarde en onze Schepper.
[Lees verder onder de foto]