Voor het eerst in de geschiedenis van het Belgisch Rijksarchief vindt er een publieke verdediging van een doctoraatsproefschrift plaats. De eer is aan Annelies Somers, die 5 jaar in het Rijksarchief werkte en donderdag het resultaat mag voorstellen in de gloednieuwe vestiging in de Bagattenstraat 43. We belden de jonge promovenda even op.
Waarover gaat je onderzoek precies?
Annelies Somers • Het vertrok vanuit een puur praktisch probleem: in de middeleeuwen raakten de archieven van de Sint-Niklaasparochie en van het Sint-Veerlekapittel verstrengeld. Beide instituten raakten zwaar beschadigd tijdens de Beeldenstorm in de 16de eeuw. Als gevolg daarvan werden ze samengevoegd. Mijn taak was dus allereerst om die archieven uit elkaar te halen en op die manier weer toegankelijk te maken.
Welke rol speelden een stadsparochie enerzijds en een grafelijk kapittel anderzijds in die tijd?
Annelies Somers • De contrasten waren heel groot. De clerus van het Sint-Veerlekapittel vertegenwoordigde het centrale gezag. Het functioneerde als hofkapel bij het Gravensteen. Het is dan ook geen wonder dat het zwaar werd aangepakt ten tijde van de beeldenstorm.
Het volk reageerde zich bij de aanval op het kapittel tegelijk af op de gehate Filips II.
De Sint-Niklaaskerk daarentegen was een gewone stadsparochie. Toen beide instellingen zwaar gehavend uit de strijd kwamen, moesten ze op zoek naar samenwerking om hun voortbestaan te verzekeren. Totnogtoe werd altijd aangenomen dat het Sint-Veerlekapittel vragende partij was om te worden samengevoegd met de Sint-Niklaaskerk, maar het was eerder andersom.
Het Sint-Veerlekapittel bleek veel liever te willen aansluiten bij het prestigieuze Sint-Baafskapittel. Daarmee zou het zelf ook promoveren tot kathedraal kapittel. En de Sint-Niklaaskerk van haar kant dacht met het prestige en de financiële reserve van het Sint-Veerlekapittel haar voordeel te kunnen doen.
Welke lessen kunnen we trekken voor vandaag?
Annelies Somers • Met alle herbestemmingen die we vandaag meemaken, is een goed beheer van parochie-archieven brandende actualiteit. De medewerking van parochianen, die zorgen voor de continuïteit, is cruciaal.
Los van de reconstructie van historische feiten, leerde ik veel over hoe de samenleving tot in haar vezels doordrongen was van het geloof. Maar dan wel een geloof dat sterk vermengd was met politiek.
Voor het eerst vindt de verdediging van een proefschrift plaats in een Rijksarchief. Hoe belangrijk is dat?
Annelies Somers • Voor de uitstraling van het Rijksarchief is dat erg belangrijk. Veel mensen komen hier stamboomonderzoek doen. Je ziet studenten en historici in de leeszalen door oude werken ploeteren. Maar er is nog ontzettend veel onderbenut potentieel. De kerkarchieven zijn, bijvoorbeeld, ook heel interessant voor architecten en bouwheren. Het ontdekken waard!
Annelies Somers stelt haar proefschrift Amici nunc sicut et antea. Een stedelijke parochiekerk en een prinselijk kapittel tussen kerk en wereld in het laatmiddeleeuwse en vroegmoderne Gent, Sint-Niklaas en Sint-Veerle, 1384-1614 voor op donderdag 18 februari om 15 uur in het Rijksarchief (Bagattenstraat 43, 9000 Gent).
