Circa 40 jaar na de terugkeer van de democratie in Argentinië werd in Buenos Aires het eerste deel gepubliceerd van La verdad los hará libres (De waarheid zal u vrijmaken), het rapport van historici, theologen en andere specialisten over de rol van de Argentijnse katholieke Kerk in de periode tussen 1966 en 1983. De publicatie, die sinds kort ook in de boekenwinkels te koop ligt, werd opgesteld onder leiding van priester en hoogleraar Carlos Galli, decaan van de Faculteit Godgeleerdheid van de Universidad Católica Argentina (UCA) in Buenos Aires.
Paus en Vaticaan
Opvallend is dat de onderzoekers voor hun studie over de rol van de Kerk ten tijde van het politieke geweld en de repressie van de militaire dictatuur in Argentinië ook de archieven van het Vaticaan konden raadplegen. Dat is merkwaardig omdat die archieven in principe pas binnen 30 jaar geopend zouden worden. Dat ze nu toch toegankelijk zijn, is te danken aan de persoonlijke tussenkomst van paus Franciscus. Gehoopt wordt dat dit onder meer opheldering kan brengen over het lot van vele ontvoerde, vermiste en vermoorde tegenstanders van het regime.
De standpunten waren vaak erg verscheiden en tegenstrijdig op de verschillende niveaus van de Kerk. Kerkhistoricus en mede-auteur Federico Tavelli
Dubbelzinnig
De rol van de katholieke Kerk in Argentinië was in die periode, net als in wel meer landen in de regio, erg dubbelzinnig, omdat haar leden en ook haar priesters zowel in de kringen van het militaire bewind als in de rangen van de politieke tegenstanders en de slachtoffers van de repressie te vinden waren. Sommige medestanders steunden de junta destijds omdat zij geloofden dat dit een dam kon opwerpen tegen de opmars van het marxisme in de regio. Volgens getuigenissen hebben sommige legeraalmoezeniers zelfs deelgenomen aan de beruchte dodenvluchten, waarbij vermeende politieke tegenstanders uit een vliegtuig in zee werden gegooid. Maar de Kerk en haar leiders lieten net zo goed hun stem horen om schendingen van de mensenrechten te veroordelen en sommige priesters trokken actief het verzet in. Dat wordt in de studie onder meer duidelijk door de informatie over de moord op pater Carlos Mugica en bisschop Enrique Angelelli, de moord op mannelijke religieuzen of de ontvoering van twee Franse zusters. Onderzoekers vonden anderzijds ook een verslag over de stemming van de bisschoppen, waarbij een meerderheid van hen besloot om de Moeders van Plaza de Mayo tijdens een bijeenkomst van de bisschoppenconferentie niet te ontvangen. Maar wij laten het in het midden of de angst of andere redenen daarbij de doorslag hebben gegeven, zegt Tavelli.
Mea culpa
De afgelopen decennia heeft de Argentijnse kerkleiding haar dubbelzinnige rol erkend en al meermaals om vergiffenis gevraagd. Al werd daarbij soms in het ongewisse gelaten waarvoor excuses werden aangeboden. De bisschoppenconferentie gaf het voorbije decennium een groep historici en theologen ook toegang tot haar archieven en vertrouwde hen de opdracht toe om de rol van de Kerk in deze woelige periode nader te bestuderen. Volgens kerkhistoricus Federico Tavelli kon het team van onderzoekers voorlopig nog geen nieuwe gegevens op het spoor komen over de vermisten van de junta. Maar als wij daarover wel informatie op het spoor zouden komen, kan die - zelfs als die maar gedeeltelijk is - in combinatie met andere informatiebronnen wel erg nuttig zijn.
Als historici proberen wij te begrijpen wat er gebeurde, zonder partij te kiezen voor de ene of de andere partij. Federico Tavelli
Wij willen vooral ervoor zorgen dat dergelijke tragedie zich niet opnieuw zou herhalen, besluit Tavelli.
Bron: Clarin/TN