Lode: Misschien is Sint-Jozef wel een van de uitgelezen heiligen die we nodig hebben in deze tijden van onrust en onzekerheid. Als jonge man staat hij al voor enorme uitdagingen. In de eerste plaats had hij de zorgen van ieder jong koppel: door te werken moest de toekomst van het gezin verzekerd worden en dat in een onzekere sociale en politieke context. Wat later, in Bethlehem, leert hij hoe je je voelt als je voor gesloten deuren staat en moet horen dat er geen plaats meer is. Hij kent de precaire situatie van ouders die hun kindje moeten laten geboren worden in een koude, onherbergzame plaats. Hij heeft de ervaring van plots en snel, van onmiddellijk te moeten vluchten naar een vreemd land, waar hij de taal niet van spreekt en de mensen niet kent. Als goede huisvader voedt hij zijn zoon op in mens-worden en geloof, in werkman zijn om op zijn beurt zijn brood te verdienen. Hij luistert vooral naar God en vertrouwt de vrouw van zijn leven toe aan Gods heilsplan. Jozef cijfert zichzelf weg achter vrouw en kind. Ik zou bijna zeggen: achter God zelf.
“Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen: het kind in haar schoot is van de heilige Geest.” (Mt 1, 20) Jozef heeft redenen tot angstig zijn: hij hoort tot zijn verrassing dat Maria zwanger is en het kind dat zal komen is van de heilige Geest… Maar wat betekent dat?
Franciscus: De engel helpt Jozef het probleem oplossen dat hem overvalt door de boodschap dat Maria zwanger is. En zijn antwoord kwam meteen: “Toen Jozef uit zijn slaap wakker werd, deed hij zoals de engel van de Heer hem had opgedragen.” (Mt 1,24) Vaak confronteert het leven ons met toestanden die we niet verstaan en die schijnbaar onoplosbaar zijn. Bidden betekent, in dergelijke situaties, aanvaarden dat de Heer ons aanduidt wat juist is te doen. Vaak doet het gebed ons ervaren wat de uitweg is, hoe die situatie op te lossen. De Heer laat nooit een probleem toe zonder ons ook de noodzakelijk hulp te bieden om het op te lossen. Hij laat ons niet alleen in het vuur. Hij gooit ons niet voor de leeuwen. Neen, wanneer de Heer ons een probleem doet zien, of een probleem aan het licht brengt, geeft Hij ons steeds het inzicht, de hulp, zijn aanwezigheid om eruit te geraken, om het op te lossen.
Voor Jozef hing er een geurtje aan de zwangerschap van Maria. Het bleek het geurtje van de heilige Geest.
Lode: Jozef zal vader zijn, echt vader volgens de joodse wet, van een kind dat niet van hem komt en hem niet toebehoort. Hij is vader, niet omdat hij het kind heeft verwekt, maar door een goddelijke opdracht. Voedstervader van de verlosser van de wereld. Dit is zijn eigen, onnavolgbare plaats in de heilsgeschiedenis die God met de mensen aan het maken is: beschermer, behoeder van Jezus, Gods zoon. Dit is niet het gevolg van toeval, maar een echte roeping.
Franciscus: In de evangelies wordt Jezus aangeduid als de zoon van Jozef en de zoon van de timmerman. Wanneer de evangelisten Matteüs en Lucas over de kinderjaren van Jezus vertellen, ruimen zij een plaats in voor de rol van Jozef. Ze brengen allebei een geslachtslijst om de historiciteit van Jezus duidelijk te maken. Matteüs die zich vooral tot joden-christenen richt, begint bij Abraham om zo bij Jozef uit te komen "die genoemd wordt de bruidegom van Maria waaruit Jezus is geboren die Christus wordt genoemd" (Mt 1,16). Lucas daarentegen gaat terug tot Adam. Hij begint bij Jezus die zoon van Jozef was, maar hij merkt op "in de opvatting der mensen" (Lc 3,23). Met andere woorden: beide evangelisten stellen Jozef niet voor als de biologische vader van Jezus, maar als vader van Jezus zonder meer. Door zijn bemiddeling kan Jezus de vervulling bewerken van de geschiedenis van het verbond en van de verlossing die zich tussen God en mens heeft voltrokken.
Lode: Wij vragen de heilige Jozef dicht bij ons te komen en ons te beschermen, in een atmosfeer van economische, lichamelijke en geestelijke ellende bij veel mensen, in een situatie van onrecht en oorlog. Onze wereld is als die van Maria, Jozef en de kleine Jezus, toen hun land bezet werd door Romeinen die het met ijzeren vuist beheerden. Zoals bij Jozef gaat veel ons te boven. We begrijpen niet hoe mensen elkaar bepaalde dingen kunnen aandoen. Waarom kunnen mensen zo slecht zijn, elkaar uit de weg duwen, je het gevoel geven dat je moet verdwijnen? Waarom roept onschuld agressie op? Waarom worden onschuldige kinderen, mannen en vrouwen, oudere mensen gedood, in massa? Als we in de gebeurtenissen van deze wereld Gods heilsgeschiedenis echt niet kunnen zien, dan is de heilige Jozef bij ons om ons voor te gaan in vertrouwen en in trouw, in de kalme zekerheid dat God ons nabij is. God, die groter is dan ons, blijft ons dragen. Ja, als we God echt niet meer zien dan is Jozef er om ons te zeggen dat Hij er toch is. Hij is er achter de sluiers van de negatieve gebeurtenissen. En Hij is er in die gebeurtenissen zelf, daar waar we zijn.
Franciscus: Het is goed ons te spiegelen aan het vaderschap van Jozef dat een afspiegeling is van Gods vaderschap en de vraag te stellen of wij de Heer toestaan ons met zijn tederheid te beminnen en elk van ons om te vormen tot mannen en vrouwen die op zulke wijze kunnen liefhebben. Zonder deze revolutie van de tederheid – een revolutie van de tederheid is nodig – lopen we het gevaar opgesloten te blijven in een gerechtigheid die het niet makkelijk maakt op te staan en die verlossing verwart met straffen. Daarom wil ik vandaag bijzonder denken aan onze broeders en zusters die in de gevangenis zitten. Het is juist dat wie zich vergist heeft voor eigen falen betaalt. Maar het is evenzeer juist dat wie zich vergist heeft zich kan vrijkopen van het eigen falen.
Lode: Jozef spoort ons aan om het op te nemen voor onze medemensen, zoals Jezus het ons geleerd heeft, in de wereld zoals hij is: armoedig en bedreigend, of ons misleidend met rijkdom. Ik weet het wel, wij horen geen engel die ons komt verwittigen of zeggen wat we moeten doen in vreemde dromen. Maar dat weten we door het woord dat Jezus, Jozefs zoon, ons gegeven heeft.
Franciscus: In de Bijbel - zoals in de cultuur van de oude volkeren - werden dromen gezien als het middel waarmee God zich openbaart. De droom is het symbool van het geestelijke leven in ieder van ons, de innerlijke ruimte die elk van ons geroepen is te ontwikkelen en te behoeden, waar God zich openbaart en vaak spreekt. Maar we moeten ook beseffen dat in ieder van ons niet slechts de stem van God aanwezig is. Er zijn ook vele andere stemmen. Bijvoorbeeld: de stemmen van onze angsten, de stemmen van voorbije ervaringen, stemmen van hoop. En er is ook de stem van de Boze die ons wil misleiden en verwarren. Het is dus belangrijk om tussen al deze stemmen de stem van God te onderkennen.
Jozef toont dat hij de noodzakelijke stilte heeft geleerd en bovenal de juiste beslissingen heeft genomen ten aanzien van het Woord dat de Heer inwendig tot hem spreekt.
De evangelies bevatten geen enkel woord van Jozef van Nazaret. Niets, alsof hij nooit gesproken heeft. Dat betekent niet dat hij zwijgzaam was. Neen. Er is een diepere reden. Met zijn stilte bevestigt Jozef wat de heilige Augustinus schrijft: "In de mate dat in ons het Woord groeit – het mensgeworden Woord – verminderen de woorden." (Preek 288, 5: PL 38,1307) In de mate dat Jezus groeit – het geestelijke leven – verminderen de woorden. Johannes de Doper, de stem die in de woestijn roept: "Bereidt de weg van de Heer" (Mt 3,1), zegt zelf over het Woord: "Hij moet groter worden, maar ik kleiner." (Joh 3,30) Dat betekent dat Hij moet spreken en ik zwijgen.
Door zijn stilte nodigt Jozef ons uit ruimte te maken voor het vleesgeworden Woord, Jezus. De stilte van Jozef is geen verstomming. Het is een stilte vol horen, een werkdadige stilte, een stilte die zijn grote innerlijkheid laat zien. Jozef beleeft zijn hoofdrol in de heilsgeschiedenis zonder ooit het toneel te willen bezetten. Zo kunnen allen in de heilige Jozef, de onopvallende mens, de man van de dagelijkse aanwezigheid, van de bescheiden en verborgen aanwezigheid, een voorspreker, een steun en een gids vinden in moeilijke omstandigheden.
Lode: We zijn niet alleen de beschermers van onze medemensen. We worden opgeroepen om ook nog - zoals Jozef - de hoeders van Jezus zelf te zijn, het levende Woord, als trouwe dienstknechten zonder zelf op het voorplan te komen.
Franciscus: In het Lucasevangelie verschijnt Jozef als de behoeder van Jezus en van Maria. Omdat hij behoeder van Jezus en Maria geweest is, blijft hij - nu hij in de hemel is - de behoeder van de Kerk. De Kerk is immers de voortzetting van het Lichaam van Christus in de geschiedenis. Tegelijkertijd ligt in het moederschap van de Kerk het moederschap van Maria besloten. Doordat Jozef de Kerk blijft beschermen, blijft hij ook het Kind en zijn moeder beschermen. Met zijn leven schijnt Jozef ons te willen zeggen dat wij altijd geroepen worden om ons behoeders te voelen van onze broeders, behoeders van wie ons is toevertrouwd, behoeders in wie God vertrouwen stelt in talloze levensomstandigheden.
BRON : Homilie bij het feest van de H. Jozef (19 maart 2022) door Lode Van Hecke
Catecheses over Sint-Jozef tijdens de algemene audiënties (2021) door paus Franciscus