De Indische Oceaan warmt op als gevolg van de klimaatverandering. Langs de Oost-Afrikaanse kust ontstaan daardoor ongewone tropische cyclonen, met hevige regenval over land. Ideaal voor de woestijnsprinkhanen. Die kunnen zich nu razendsnel voortplanten en met miljoenen het frisse groen van het land kaalvreten, inclusief de gewassen van de toch al door honger en misoogsten getroffen bevolking. Een ongeziene hongersnood dreigt. De VN zoekt dringend 100 miljoen euro om de ergste nood te lenigen.
De sprinkhanenplaag die Afrika en ook Pakistan momenteel teistert, is geen geïsoleerd drama. Het is een symptoom of een onderdeel van een grotere crisis die we met zijn allen over ons hebben afgeroepen. In een ontregelde wereld neemt het risico op dat soort rampen toe. Het hele verhaal kan je lezen in een MO*-artikel van Ilona Eveleens.
Het leest als een zoveelste wake up call aan onze generatie om het roer om te gooien en te leven binnen de ecologische grenzen van de planeet.
Blaas de ramshoorn
Deze week, op Aswoensdag, hoorden we in de liturgie een andere wake up call: de oproep van de profeet Joël om een vastentijd af te kondigen, een plechtige samenkomst die heel het volk bijeenbrengt, en waarbij heel Israël zich laat reinigen.
Door welke crisis was zijn samenleving dan wel getroffen, dat ze zo’n ingrijpende daad zouden stellen? Niets minder dan… een sprinkhanenplaag, zo blijkt. Het wordt beschreven als een verschrikking, een nietsontziend leger dat alles op zijn weg vernietigt.
Ook Joël maakt er in zijn hartstochtelijke oproep meteen iets groters van: het volk heeft de plaag over zich afgeroepen door zich af te wenden van JHWH, en moet de heersende levensstijl omgooien om opnieuw toekomst en het goede leven mogelijk te maken.
Ecologische bekering
Ook zonder de toevallige parallel van de sprinkhanen, trekt de oproep van de Aswoensdagliturgie ons naar onze eigen tijd en naar de noodzaak om van koers te veranderen. Zowel de armoede als de overconsumptie zijn een probleem voor het ‘goede leven’ in ons gezamenlijk huis dat ‘aarde’ heet We weten dat wij behoren tot die 20% van de wereldbevolking die 80% van de goederen van de aarde bezit of consumeert. En we weten dat de westerse wereld nog steeds de hele ecologische draagkracht van de aarde reserveert voor zichzelf en voor het onderhouden van zijn levensstijl.
De oproep van Joël is precies wat onze samenleving nodig heeft. Blaas de ramshoorn. Voor een plechtige, niet vrijblijvende bijeenkomst van heel het volk, een gezamenlijk bezinningsmoment over de noodzakelijke ecologische bekering en de richting die we met zijn allen uitgaan. Immers, "een ecologische bekering die vereist is om een dynamiek van een duurzame verandering teweeg te brengen, is ook een gemeenschappelijke verandering." (paus Franciscus, encycliek Laudato Si’ 219)
“Er bestaan niet twee aparte crisissen, die van het milieu en die van het sociale,” schrijft de paus elders in zijn encycliek, “wel één enkele en complexe sociale- en milieucrisis.
Het zoeken naar oplossingen vereist een integrale benadering om de armoede te bestrijden, om aan de uitgestotenen hun waardigheid terug te geven en om tegelijk ook voor de natuur te zorgen.” (LS 139)
Veertigdagentijd
Het vormt een stevige ruggengraat om onze woestijntocht naar Pasen richting en betekenis te geven. Om vanuit een ‘ethiek van het genoeg’ stappen te zetten die de veertigdagentijd overleven, en doorwerken in blijvende keuzes.
Vasten als een oefentijd, niet gedefinieerd door wat we laten, maar door wat we bewust doen: bidden, verlangzamen, consuminderen, solidair delen, kiezen voor groene mobiliteit, eten van lokale teelt en van het seizoen, eerlijke producten kopen, samenwerken, gemeenschap herstellen, enz...
En ondervinden dat het klopt wat de encycliek zegt: “Soberheid die beleefd wordt in vrijheid en bewust, werkt bevrijdend. Het is geen minder leven, het is geen lage levensintensiteit, wel totaal het omgekeerde. (...) Geluk vereist dat we sommige behoeften, die ons hoofd op hol jagen, weten te beperken, om zo beschikbaar te blijven voor de veelvuldige mogelijkheden die het leven biedt”. (LS 223)
Naar duurzame verandering
Tegelijk is het ook méér dan een soort advies voor een betere geestelijke gezondheidszorg. Het blijft een handeling die een verandering van de wereld beoogt.
In zijn vastenbrief wijst de paus er op dat volgens de Kerk “politiek een uitstekende vorm van naastenliefde” is.
Midden deze vasten, van 26 tot 28 maart, organiseert hij in Assisi een bijeenkomst van jonge economen, ondernemers en changemakers met de bedoeling om te werken aan een rechtvaardiger en meer inclusieve economie.
Onze eigen inspanningen kunnen dit ondersteunen, aldus Laudato Si’: “Een verandering in levensstijl zou een gezonde druk kunnen gaan uitoefenen op degenen die politieke, economische en sociale macht hebben. (…) Dit doet ons denken aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de consumenten; kopen is steeds een morele handeling en niet alleen een economische.” (LS 206)
Broederlijk Delen zit met de campagne ‘Delen doet goed, ook met het Zuiden’, precies op ditzelfde spoor. Ecokerk sluit zich daar van harte bij aan.
Lees ook: Het klimaat ligt op ons bord - Kies lokaal
Lees ook: Red hun toekomst - Klimaatplan.nu
Lees ook het dossier van Broederlijk Delen: Delen als hefboom voor systeemverandering