De nog bestaande kapellen en kapelletjes die in overvloed in het Waasland terug te vinden zijn in nissen van woningen en schuren, in bomen, of als gebouwen langs de weg, vormen een belangrijk cultureel en historisch erfgoed. Zij zijn de stille getuigen van een volkse godsdienstbeleving in de Wase gemeenten. De meeste van deze kapellen of kapelletjes zijn toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Vooral in Melsele is de Mariaverering sterk aanwezig. Heel wat van de kleinere kapelletjes worden nog altijd onderhouden door eigenaars of buurtbewoners. Enkele hebben zelfs een kunsthistorische waarde.
Sommige van de toegankelijke kapellen hebben ook nog altijd een betekenis als bedevaartsoord en worden drukbezocht. De kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Gaverland vormt ongetwijfeld de voornaamste religieuze trekpleister in het Waasland. Het aantal bezoekers en de brandende kaarsen bewijzen dat deze en andere kapellen voor veel mensen nog van bijzondere betekenis zijn.
Toen de Stichting Monumenten en Landschappen in 1993 de campagne Kapellekensbaan lanceerde en subsidies voorzag voor het herstel van kapellen en kapelletjes, werden heel wat kapellen de voorbije jaren grondig gerestaureerd, heropgebouwd of zelfs verplaatst. Rond hetzelfde jaar werd in een aantal gemeenten werk gemaakt van de inventarisatie van dat religieuze erfgoed. In Beveren gebeurde dat in 1995 op initiatief van de Gemeentelijke Culturele Raad. Het resultaat was een interessant naslagwerk ‘Kapellen in Beveren’. Voor het Waasland is het echter geleden van 1930 dat nog een dergelijke inventaris werd opgemaakt. Dat was destijds de verdienste van J. Van Vlierberghe, een voormalig leraar aan de Bisschoppelijke Normaalschool in Sint-Niklaas, die met ‘De kapellen in Waasland’ - een uitgave van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas - pionierswerk verrichtte.
Kapellentocht op de fiets
Die globale kijk op alle kapellen en kapelletjes in het Waasland, heeft Chris Stoop, de gedreven documentalist van Bibliotheca Wasiana, ertoe aangezet om in de voorbije vijf jaar een eigentijdse foto-inventaris van het Wase religieuze erfgoed op te maken. Om die uitdaging te realiseren, fietste Chris tussen 2016 en 2021– volledig in zijn vrije tijd – het hele Waasland door, goed voor meer dan 2500 km. Geen enkele straat in de regio heeft nog geheimen voor hem. Met zijn camera in zijn fietstas peddelde hij – elektrisch – door de meest verlaten straten en tot in de verste uithoeken van een dorp op zoek naar kapellen langs de weg maar vooral naar kapelletjes in of aan gebouwen en in bomen. Ongeveer 2000 kapellen en kapelletjes staan op zijn teller. Chris startte zijn ‘kapellentocht’ in zijn eigen woondorp Belsele, waarna Sint-Niklaas aan de beurt kwam. Van dat ogenblik af was de trein vertrokken: heel het Waasland kwam onder zijn wielen terecht.
Het resultaat van zijn pelgrimstocht bundelde hij in veertien brochures – een brochure werd uitgegeven door de heemkundige kring Braem in Elversele – met meer dan tweeduizend kleurfoto’s, gespreid over ruim duizend pagina’s – die een uitgebreide inventaris bieden van alle kapellen in het Waasland. Zelf noemt de initiatiefnemer het geen historisch document omdat nieuwe of uitgebreide informatie ontbreekt, maar dat belet niet dat de vijftien brochures een waardevol tijdsdocument bevatten van het ‘klein’ religieus erfgoed dat in het begin van de eenentwintigste eeuw, in het Wase straatbeeld nog aanwezig is. De bijbehorende informatie is eerder summier aanwezig omdat elke brochure in eerste instantie een fotoboek is en geen tekstboek. Voor meer achtergrondgegevens kan de geïnteresseerde lezer teruggrijpen naar eerder verzamelde informatie zoals het boek over de kapellen in Beveren van historicus Dirk Van Duyse en het standaardwerk van leraar J. Van Vlierberghe. De brochures bevatten wel een adressenlijst van de plaatsen waar een kapel(letje) te vinden is. Jammer genoeg zijn deze niet per gemeente gerangschikt.
Dat heel deze verzameling uitgelezen materiaal is voor een thematentoonstelling, spreekt voor zich. In sommige gemeenten vond al een dergelijke tentoonstelling plaats. In Beveren en Zwijndrecht staat dit initiatief nog op het to-dolijstje van de plaatselijke heemkundige kringen. De brochures zullen bij die gelegenheid dan ook te koop worden aangeboden voor de prijs van 3 euro.