Dopen binnen de rooms-katholieke kerk: Het sacrament van het doopsel of de doop is binnen het christendom het sacrament van de christelijke initiatie.
De dopeling wordt overgoten met doopwater of erin ondergedompeld. Daarbij wordt vaak de doopformule uitgesproken: "Ik doop u in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest", volgens Mattheüs 28:19.
(zie ook Kerknet-redactie)
Moeder of vader worden, is een overweldigende ervaring. 45% Vlamingen kiest om hun kindje te laten dopen in de kerk. Waarom en hoe begin je eraan?
Waarom kiezen voor het doopsel in de kerk?
Als ouders hun kindje laten dopen, vertrouwen ze het toe aan Gods bescherming en liefde. Ze beloven hun zoon of dochter Jezus Christus te leren kennen en hun kind een christelijke opvoeding te geven. Door het doopsel wordt hun kind opgenomen in de brede kerkgemeenschap, die zich mee verantwoordekijk voelt voor ieders groeien in geloof.
Hoe begin ik eraan?
Maak tijdig een afspraak met de contactpersoon voor doopsels van je parochie. Contactpersoon doopcatechese Sint-Antonius Abt: Priester Bart Goossens, via e-mail: pr.bartgoossens@gmail.com.
Hij zal je informeren over het plaatselijk aanbod van doopselvoorbereiding. Kies in overleg met de contactpersoon de datum voor het doopsel. Op steeds meer plaatsen gebeurt de doop op bepaalde zondagen. Regelmatig worden meerdere kinderen samen gedoopt. Tijdens de wekelijkse zondagsviering is de hele geloofsgemeenschap verzameld rond de dopelingen en hun ouders.
Overleg met de contactpersoon over de uitwerking van de doopviering. Het verloop en een aanbod van mogelijke schriftlezingen, gebeden en liederen zijn te vinden in de Orde van dienst voor het kinderdoopsel. Vraag ernaar bij de contactpersoon.
Kies een meter of peter.
Veel gestelde vragen
Op welke leeftijd wordt een kind het beste gedoopt?
De kerk nodigt ouders uit om het kind te laten dopen tijdens het eerste levensjaar.
Het is een manier om God te danken voor het nieuwe leven en voor zijn liefde voor elke mens.
Kan ik mijn kind niet beter zelf laten kiezen of het gedoopt wil worden?
Heel wat ouders stellen het doopsel uit om het kind op latere leeftijd zelf te laten kiezen. Zo’n doopsel op volwassen leeftijd heeft een eigen waardevolle dynamiek. Toch heeft de kerk goede redenen om aan het kinderdoopsel vast te houden. Ouders nemen veel beslissingen voor hun kind. Niet om zijn vrijheid af te nemen, maar om het te helpen groeien. Je kiest voor het doopsel om je kind te zien opgroeien met Jezus.
Kan een kindje worden gedoopt als de ouders niet gedoopt zijn of regelmatig naar de kerk gaan?
Ja. Ieder kind heeft het recht om gedoopt te worden, ook als één van de ouders of beide ouders niet gedoopt zijn. Ouders die hun kind laten dopen, nemen echter wel de verantwoordelijkheid op om hun kind de kans te bieden voor het geloof te kiezen. Daarom is het zinvol dat ouders bij de doop van hun kind goed nadenken over hun eigen band met de geloofsgemeenschap. Ook wordt van de ouders verwacht dat zij op zoek gaan naar een gelovige en gedoopte meter of peter die de taak van de geloofsopvoeding (mee) kan opnemen.
Wie kan de taak van peter of meter opnemen?
Er zijn weinig beperkingen bij het kiezen van een peter of een meter: ze moeten minimaal 16 jaar zijn en katholiek gedoopt en gevormd.
Het is noodzakelijk iemand te vragen die betrokken is bij het geloof en het kind ook wil ondersteunen in zijn geloofsweg.
Meter en peter zijn namelijk meer dan enkel getuigen van de doop, ze vertegenwoordigen de kerkgemeenschap.
Daarom zullen ze ook aanwezig zijn bij de grote stappen die je kind in zijn geloof zal zetten zoals de eerste communie en het vormsel.
Overigens hoeft men geen peter én meter te nemen, één peter of meter volstaat.
Kan een kindje worden gedoopt als de ouders niet kerkelijk zijn getrouwd?
Ja, maar ook hier geldt de voorwaarde dat de ouders zich tot taak stellen om het kind alle mogelijkheden tot geloofsopvoeding te bieden. Het doopsel van hun kind kan voor de ouders een gelegenheid zijn om te overwegen of zij niet christelijk willen huwen.
Voor vragen inzake het kerkelijk huwelijk kan je contact opnemen met de pastoor van je parochie.
Kan mijn kind tijdens mijn huwelijksplechtigheid worden gedoopt?
Het gaat om twee verschillende sacramenten, die liturgisch ook niet zo goed bij elkaar passen, dus eigenlijk niet. Maar het is uiteraard wel mogelijk om de doop aansluitend op het huwelijk te vieren.
Kan een kind gedoopt worden als één van de ouders dit niet wenst? Wat als er - na een scheiding of relatiebreuk - geen contact meer is met één van de ouders?
Het doopsel is een belangrijke beslissing in de opvoeding van een kind. Daarom is de instemming van beide ouders nodig. Als er onenigheid bestaat tussen de ouders kan de doopviering niet zonder meer plaatsvinden. Het komt er eerst op aan een consensus te vinden. In het geval van blijvend conflict moet de doop uitgesteld worden.
Kunnen grootouders hun kleinkind laten dopen?
De ouders, of zij die wettelijk het ouderlijk gezag uitoefenen, zijn de enige verantwoordelijken voor de aanvraag van de doop. Grootouders kunnen natuurlijk met hun kleinkinderen over God en Jezus praten, met hen bidden en hen meenemen naar de kerk. Maar hoe graag ze soms ook zouden willen dat hun kleinkind wordt gedoopt, ze mogen dat niet in de plaats van de ouders beslissen, tenzij ze voogd zijn.
Is er een bijzondere doopvoorbereiding voor een (ouder) kind met een mentale beperking?
Een mentale beperking kan nooit een reden zijn om je kind niet te dopen. Wel vraagt zo’n doopsel een aanpak op maat. Vraag om raad bij de contactpersoon van je parochie.
Heeft de doop tijdens een eucharistie plaats?
Kinderdoopsels zijn vaak vieringen zonder communie. Behalve als ze plaatsvinden tijdens de wekelijkse eucharistie in de parochie. Dat wordt steeds meer verkozen. Zo wordt de geloofsgemeenschap erbij betrokken.
Kinderen die op latere leeftijd worden gedoopt omdat ze hun eerste communie willen doen, kunnen gedoopt worden tijdens de eucharistieviering. Mogelijk zelfs tijdens de viering van hun eerste communie of binnen een doopviering op maat. Het is wel aangewezen hen daarop voor te bereiden door enkele catechese-bijeenkomsten.
Jongeren en volwassenen die worden gedoopt, ontvangen het doopsel meestal tijdens de paasnacht. Onmiddellijk daarna krijgen ze dan het vormsel en de eerste communie. Ook zij worden voorbereid binnen het catechumenaat van hun Bisdom.
Als een kindje wordt gedoopt, kunnen dan ook een ouder of beide ouders gedoopt worden?
Ja, maar de voorbereiding verloopt anders. Alvorens een volwassene wordt gedoopt, vindt er een langere voorbereidingstijd (ook wel catechumenaat genoemd) plaats.
Voor vragen inzake het doopsel voor volwassenen of het catechumenaat kan je contact opnemen met je pastoor. Zie hiervoor: Ik wil gedoopt worden.
Kan ik een bevriende priester of diaken vragen mijn kind te dopen?
Dat kan, maar wel in overleg met de verantwoordelijke van je parochie. Het kind moet immers in een doopregister worden ingeschreven. Wil de dopeling later kerkelijk huwen, dan heeft hij/zij de doopakte nodig.
Wat met een doopsel door Rent a Priest?
Het doopsel heeft twee aspecten. Allereerst wordt de dopeling opgenomen onder de volgelingen van Jezus Christus. Het doopsel brengt ook het lidmaatschap van een kerkgemeenschap met zich mee. Een doopheer van Rent a Priest kan dus nooit geldig de opname van een lid in de rooms-katholieke Kerk bewerken. Vandaar dat dit doopsel niet in de parochieregisters kan worden ingeschreven. Dit zou ‘valsheid in geschrifte’ betekenen, want het doopsel vond niet plaats in de parochiegemeenschap.
De dopeling is dus geen lid van de katholieke Kerk, maar zijn of haar ouders (of later de meerderjarige dopeling zelf) kunnen wel vragen om een officiële opname in de Kerk. Na een pastoraal gesprek stuurt de pastoor de gegevens en het doopbewijs naar de bisschop om diens goedkeuring te vragen. Na de opname tijdens een liturgische viering, wordt de naam van de dopeling genoteerd in het doopregister van de woonplaats.
Waar kan het doopsel plaatsvinden? Mag een kindje thuis of in de tuin gedoopt worden?
Het doopsel is een opname in de gelovige gemeenschap. Om die reden vindt elk doopsel plaats in een kerkgebouw of kapel van een federatie of pastorale eenheid, waar de gelovige gemeenschap van gedoopten regelmatig samenkomt.
Elk doopsel wordt ingeschreven in het doopregister van het kerkgebouw waar het doopsel plaatsvond. Doopsels in private huizen, tuinen, publieke of private zalen of parken zijn daarom niet toegestaan.
Kan een kindje in het buitenland gedoopt worden? Wordt het doopsel dan in België erkend?
Een doopsel, toegediend volgens de normen van de Rooms-katholieke Kerk, wordt wereldwijd erkend in de katholieke Kerk, ongeacht waar het toegediend wordt.
Bij een doopsel in het buitenland vragen de ouders best ‘een bewijs van doopsel’, zodat zij weten in welke buitenlandse parochie het kind gedoopt werd en ingeschreven in het doopregister.
Moet een kind dat werd gedoopt in een andere christelijke kerk opnieuw worden gedoopt?
Het doopsel kan maar één keer plaatsvinden. Indien het doopsel plaatsvond in een christelijke kerk waarmee de Rooms-katholieke kerk een wederzijdse dooperkenning afsloot, kan het kind niet opnieuw gedoopt worden. Dit kind moet echter wel opgenomen worden in de volledige gemeenschap van de Rooms-katholieke kerk alvorens het kind binnen de Rooms-katholieke kerk andere sacramenten (bv. eucharistie/eerste communie, vormsel) kan ontvangen. Bij deze opname wordt de persoon ook ingeschreven in het doopregister van de parochie.
Indien het doopsel echter plaatsvond in een andere gemeenschap, organisatie of rituelenbureau dient eerst onderzocht te worden of het doopsel geldig werd toegediend.
Indien het doopsel geldig is, zal enkel nog een ritueel volgen om het kind of de volwassene op te nemen in de volledige gemeenschap van de Rooms-katholieke Kerk. Hierbij wordt de persoon ook ingeschreven in het doopregister van de parochie.
Voor verdere informatie of voor het bespreken van een concrete situatie kan men contact opnemen met de verantwoordelijke vicaris van het bisdom.
Wat als een kind de eerste communie wil ontvangen, maar nog niet is gedoopt?
Als een kind de eerste communie wil ontvangen, maar nog niet is gedoopt, dan moet dat eerst gebeuren. Op die leeftijd (meestal rond 6 à 7 jaar) krijgen kinderen een eigen voorbereiding. Het is voor de ouders ook een kans om met hun kind het geloof te herontdekken. Omdat er meer en meer kinderen in die situatie verkeren, wordt er veelal een voorbereiding of catechesemoment in groep aangeboden.
Voor verdere informatie kan je contact opnemen met de pastoor of de contactpersoon van je parochie.
Kan men een nieuwe peter of meter voor een kind aanduiden?
Wanneer de peter of meter van een kind overleden is of wanneer het contact met de peter of meter verbroken is, dan kan aan het kind een nieuwe peter of meter toegewezen worden, wanneer de ouders dat nodig achten voor hun kind.
De peter of meter die bij het doopsel aanwezig was, kan evenwel niet geschrapt worden als peter of meter in het doopregister. Hij of zij was namelijk peter of meter op het moment van het doopsel. Het is wel mogelijk om in de marge van het doopregister te laten vermelden dat vanaf een bepaalde datum persoon X (voornaam, naam) als peter of meter beschouwd wordt. Deze 'nieuwe' peter of meter dient eveneens katholiek gedoopt en gevormd te zijn en min. 16 jaar oud. Wie dit in de marge van het doopregister wil laten opnemen, dient deze vraag voor te leggen aan de verantwoordelijke van de parochie waar het kind gedoopt werd.
MEER INFO:
Mag ik bij je horen?
Onderzoek naar doopmotieven bij ouders tussen 20 en 40 jaar in twee parochies in bisdom Utrecht: één landelijke en één stedelijke parochie door Anne-Marie Buijs in 2008.
A. Een eerder onderzoek naar doopmotivatie.
Er is een eerder onderzoek van het KASKI naar doopmotivatie van ouders geweest in 1979, in opdracht van de Nederlandse Bisschoppenconferentie. Reden was de vraag met welke motivatie katholieke ouders hun pasgeboren kind ten doop aanbieden. En waarom laten andere katholieke ouders dit na? Motivatie werd als volgt verstaan: de betekenis die mensen aan hun gedrag toekennen, bepaalt de doelgerichtheid van hun gedrag. Hun gedrag krijgt aldus zin en past zo binnen een groter geheel van subjectieve waarneming en ervaring. Motivatie wordt dus cognitief verstaan als betekenistoekenning. Als er dus in dit onderzoek gevraagd wordt naar motivatie wordt er gevraagd naar betekenistoekenning. Deze definitie zal ik bij mijn onderzoek gebruiken.
Het onderzoek onderscheidt vier motivaties: (De uitkomsten van de vraag naar de doopmotivatie uit dit onderzoek staan er onder.)
1. Christelijk-godsdienstige motivatie
- door de doop wordt je kind aan God toegewijd,
- door de doop wordt je kind van de erfzonde bevrijd,
- door de doop krijgt je kind deel aan het sterven en verrijzen van Jezus,
- met de doop roep je Gods zegen af over je kind,
- door de doop wordt je kind in het voetspoor van Jezus Christus gezet.
2. Sociaaltraditionele motivatie
- Je laat je kind dopen om niet alles van vroeger los te laten,
- het is bij ons in de familie een goede gewoonte om je kind te laten dopen,
- je laat je kind dopen om ergens bij te horen,
- door de doop wordt je kind van de erfzonde bevrijd.
3. Kerkelijke motivatie
- Door de doop wordt je kind opgenomen in de kerkgemeenschap,
- als gedoopte groeit je kind op in de geloofsgemeenschap,
- door de doop deelt de geloofsgemeenschap in de zorg voor je kind.
4. Motivatie vanuit de geboorte-ervaring.
- Door de doop betuig je dank voor deze geboorte,
- ik zie de doop als een geboortefeest,
- in de doop vier je het mysterie van het nieuwe leven
B. Doopmotieven nu …
Er worden door de respondenten verschillende motieven aangedragen.
Het kind is een godsgeschenk waar je dankbaar voor moet zijn. ‘Het kind hoort nu bij God en groeit op in een gemeenschap waar geloof voorop’, staat zegt respondent een van de respondenten. Bovendien vindt deze respondent dat je door de doop dichter bij God komt. Het is bovendien een zegening door God. Een ander vindt de opname in de gemeenschap belangrijk, de gemeenschap die waarde aan het geloof hecht. Volgens de derde respondent was dopen een logisch gevolg van trouwen voor de kerk en is de doop een basis voor een latere eigen keuze van het kind voor levensstroming en/of – overtuiging. Dat laatste is ook het belangrijkste argument voor de vierde respondent. Respondent drie vindt het ook belangrijk dat de kinderen bij de gemeenschap met een gelijke overtuiging gaan horen omdat er dezelfde rituelen en feesten worden gevierd. De vijfde respondent antwoordt dat het gewoon bij de religie hoort. Het is eenmalig.
Betekenis doop in het kort:
• Kind is godsgeschenk
• Het kind hoort nu bij God
• Het kind groeit nu op in een gemeenschap waar het geloof voorop staat.
• Door de doop kom je dichter bij God.
• Door de doop opname in de gemeenschap.
• De doop is een zegening door God.
• De doop is een logisch gevolg van trouwen voor de kerk.
• De doop als basis voor een latere eigen keus.
• Door de doop hoort het kind bij een gemeenschap met gelijke overtuiging, waar dezelfde rituelen en feesten worden gevierd.
• Het hoort bij de religie.
Rol van de parochie bij beslissing tot de doop.
De respondenten geven allen aan dat het hun eigen keuze was en dat de parochie geen rol van betekenis bij de keuze voor de doop heeft gespeeld. Een van de respondenten geeft aan dat de pastoor hen goed heeft begeleid, maar dat het uiteindelijk toch hun eigen keuze was. ‘We hebben alles goed doorgesproken, de voorbereiding was wel fijn’, zegt een volgende. Ook de gesprekken met andere ouders werden gewaardeerd. Evenals de begeleiding vanuit de werkgroep doopvoorbereiding. De parochie speelde bij twee respondenten een rol. Zij geven aan dat het de sfeer in de kerk was die hen aantrok. Een ander zegt juist weer dat de parochie geen rol speelde: ‘Het gaat er niet om of je iedere week in de kerk bent, maar om wie je bent en wat je doet buiten de kerkdiensten om’, zo verwoordt deze respondent dat. Een ander zegt: ‘het was voor mij gewoon om te laten dopen in de kerk. Een aantal respondenten geven aan dat de voorbereiding van de parochie erg belangrijk voor ze was. Een paar respondenten geven aan dat de parochie niet zozeer belangrijk was bij de keuze, maar meer de rk school. Tenslotte geeft één respondent aan: ‘we horen nu eenmaal bij deze parochie’. Hier spreekt uit dat het niet uitmaakt waar er gedoopt wordt als het maar gebeurt. De rol van pastores komt alleen naar voren bij de voorbereiding, maar ze worden niet expliciet genoemd. Ook vrijwilligers niet. Dat is in parochie A. wel het geval. Wel blijkt dat de voorbereiding op de doop goed voorbereid, aangestuurd en begeleid moet worden want één van de respondenten zegt: ‘het is jammer als er ouders bij zijn die er maar bijzitten en niets te zeggen hebben’. Verder was er een respondent die het erg jammer vond dat de pastoor de namen van de kinderen niet goed kon onthouden tijdens de doopviering. Een goede voorbereiding kan ook dat probleem ondervangen! Dit alles sluit mooi aan bij mijn vorige conclusie: mensen willen graag voor zichzelf uitmaken wat zij geloven. Soms wordt dat expliciet uitgesproken: de parochie bepaalt niet wat ik doe. Zij laten zich niet graag daarin gezeggen. Verder denkend komen enkele respondenten dan toch tot de ontdekking dat die parochie toch wel een grote rol speelt bij hun geloofsleven en dat van hun kinderen.
Beleving doopvoorbereiding/ doopviering
Door alle respondenten wordt de eigen inbreng bij de doopviering als zeer belangrijk ervaren. Bij één respondent is er voorkeur voor dopen in de familiekring, in plaats van in de zondagse viering. Een ander vindt het dopen in de zondagse viering wel weer erg waardevol. De gesprekken ter voorbereiding vinden alle respondenten fijn en waardevol. Respondent 5 antwoordt: actief, meelevend, bijzonder, emotioneel, één van de mooiste dagen uit het leven. Zonder uitzondering werd de doopviering door alle respondenten als een bijzondere en feestelijke gebeurtenis ervaren ‘Als een geweldig moment’. Bij beide kinderen voelde het erg goed en wist ik dat ik de juiste keuze had gemaakt. Het voelde dan ook echt als een zegening (en dat terwijl ik op dat moment zelf nog niet gedoopt was)’. ‘Mooi en warm’. ‘Als iets prachtigs en speciaals’. ‘Bijzonder om onze twee kinderen gelijk te laten dopen. Fijn dat we de dienst zelf konden samenstellen’.
Uit de antwoorden kwamen de volgende kwalificaties naar voren: belangrijk, feestelijk, warm, mooi.
Als positief wordt ervaren:
- Inhoudelijke begeleiding
- Eigen inbreng bij de liturgie van de doopviering.
- Belangstelling en interesse van de pastor in de persoonlijke situatie.
- Respons en actieve deelname van de andere ouders
- Eigen persoonlijke inbreng
- Individueel, maar ook samen met anderen. Met meerdere kinderen wordt door enkel respondenten als positief ervaren
Als negatief wordt ervaren:
- Als de pastor niet geïnteresseerd overkomt, of slechts gehaast aanwezig is bij de voorbereiding. Het is van invloed op de gevoelens over de doop na afloop.
- Als de aanwezige parochiegemeenschap niet feliciteert aan het einde van de doopviering, dus niet erg betrokken is of dat niet toont.
C. Besluiten
De dienst moet vrolijk zijn, op kinderen gericht.
Een besloten vieren is mooi, maar ook samen met anderen kan mooi zijn. De meningen zijn hierover verdeeld.
In vergelijking met het onderzoek van 1978 vallen de volgende gelijkenissen en verschillen op …
De beweegredenen die ook uit mijn onderzoek naar voren komen zijn de volgende:
Christelijk –godsdienstige motivatie
- Door de doop wordt je aan God toegewijd.
- Met de doop roep je Gods zegen af over je kind.
Sociaaltraditionele motivatie
- Het is bij ons in de familie een goede gewoonte om je kind te laten dopen
- Je laat je kind dopen door ergens bij te horen
Kerkelijke motivatie
- Door de doop wordt je kind opgenomen in de kerkgemeenschap
- Als gedoopte groeit je kind op in een geloofsgemeenschap.
Motivatie vanuit de geboorte-ervaring.
- Door de doop betuig je dank voor deze geboorte.
Wat opmerkelijk genoeg niet is genoemd is:
- Door de doop treedt je kind in de voetsporen van Jezus Christus.
- Het uitwissen van de erfzonde, beschermd worden ven kwade invloeden.
- Ik zie de doop als een geboortefeest, in de doop vier je het mysterie van het leven.
Er zijn dus wel degelijk verschuivingen waar te nemen, want het dopen zien als een geboortefeest is nu niet meer aan de orde. En de erfzonde is ook volledig uit beeld verdwenen.
Orde van dienst DOOPVIERING (meerdere kindjes)
I DE ONTVANGST van kinderen
Verwelkoming
Naamgeving
Bereidheid en dialoog met de ouders, peters en meters
Belofte
Bekruising
II DIENST VAN HET WOORD
Lezingen uit de H. Schrift
Woordje door de voorganger
Voorbede
Verlossings- of bevrijdingsgebed
Handoplegging
III DOOPVIERING
Eigenlijke DOOP
Geloofsbelijdenis
IV DE VERKLARENDE RITEN
Zalving met olie
Doopkleed
Doopkaars
Zegening van de zintuigen (effetagebed)
Toewijding aan Maria
Ophangen van het naambordje
V SLOTRITUS
Gebed des Heren
Zending en zegen
Opgesteld op 11 januari 2020 door
Chris Faes
Pastorale werkster
Parochie St.Antonius Abt