Het imposante hoofdaltaar trekt onmiddellijk de aandacht van wie de Sint-Carolus Borromeuskerk betreedt. Dit indrukwekkende perspectief bij het binnenkomen is kenmerkend voor een barokke jezuïetenkerk.
De aandacht moet meteen gericht zijn op de Heilige Eucharistie.
Wie echter steeds naar hetzelfde beeld moet kijken, schenkt er op de lange duur nauwelijks nog aandacht aan. Om ervoor te zorgen dat het hoogaltaar keer op keer de blik van de kerkbezoekers zou vangen, voorzagen de Antwerpse jezuïeten 400 jaar geleden de mogelijkheid om het schilderij te wisselen.
De schilderijwissel is vergelijkbaar met een decorwissel in het theater.
Achter het altaar werd een in compartimenten verdeelde kist gebouwd van waaruit met behulp van een vernuftig katrolsysteem - en veel mankracht - een schilderij naar boven kan worden gehesen.
Van de oorspronkelijke vier werken zijn er nog twee aanwezig: de Kruisoprichting van Gerard Seghers en de Kroning van Maria van Cornelis Schut. Twee werken van Rubens die Sint-Ignatius van Loyola en Sint-Franciscus Xaverius voorstellen, zijn na de opheffing van de orde in 1773 naar Wenen verhuisd, waar ze nu te bewonderen zijn in het Kunsthistorisches Museum. In het midden van de 19de eeuw werd Onze-Lieve-Vrouw van de Karmel van Gustaaf Wappers toegevoegd.
De thematiek van elk schilderij sluit aan bij een bepaalde periode in het liturgisch jaar.
De voorstellingen zijn niet zomaar 'een beeld bij het Woord' maar wensen de toeschouwer ook te bewegen tot emoties en diepere reflectie.
Het katrolsysteem functioneert nog steeds. Driemaal per jaar, op aswoensdag, paasmaandag en rond het hoogfeest van de Tenhemelopneming van Maria (15 augustus), kunnen bezoekers de unieke schilderijwissel gratis bijwonen.
Schilderijwissel in 2021
- Op aswoensdag: woensdag 17 februari 2021 (achter gesloten deuren omwille van de coronapandemie)
- Op paasmaandag: maandag 5 april 2021 (achter gesloten deuren omwille van de coronapandemie)
- Tijdens de Nacht van de Kerken in augustus 2021
Schilderijwissel in 2022
- Op aswoensdag: woensdag 2 maart 2022 om 14 uur
- Op paasmaandag: maandag 18 april 2022 om 14 uur
- Tijdens de Nacht van de Kerken in augustus 2022
