Sint-Valentijn is een feest dat in de seculiere maatschappij heel veel aandacht krijgt. Dit jaar valt “de dag van de liefde” samen met Aswoensdag. Een kerkelijk feest dat het begin van de vasten aankondigt. Veel mensen beginnen met passie aan de vasten waarbij ze zich allerhande goede voornemens opleggen. Soberheid, eenvoud en onthouding staan vanaf nu op de agenda.
Op het eerste gezicht staan beide feesten lijnrecht tegenover elkaar.
Maar is dit wel zo?
Het feest van Sint-Valentijn
Bepaalde bronnen vertellen over een priester genaamd Valentinus die leefde tijdens de regeerperiode van keizer Claudius II (268-270 A.D.). Hij stierf de marteldood op 14 februari. Hij werd gefolterd en vervolgens onthoofd.
Ongeveer 100 jaar na de dood van Valentinus staat in Rome op de vermoedelijke plaats van zijn terechtstelling een “Valentinus Kerk” waarvan bepaalde bronnen
zeggen dat ze er op 14 februari zijn sterfdag herdenken.
De schedel van Sint-Valentijn kan je bezoeken in de Basiliek van Santa Maria in Cosmedin (aan de Bocca della verita). Hier stopt het verhaal van priester Valentinus. Wat heeft het verhaal van een man die sterft voor zijn geloof in Christus te maken met het feest van hartjes, bloemetjes en liefde?
Om die symboliek te begrijpen moeten we ons richten op het heidense vruchtbaarheidsfeest van Noord-Europese en Angelsaksische volkeren. Ze geloofden dat halverwege
februari de vogels voor het eerst met elkaar paarden. Jongens en meisjes trokken op de vooravond van het feest lootjes. De winnaars waren voor een jaar met elkaar verbonden.
Hieruit is de gewoonte voortgevloeid om aan een geliefde op 14 februari een geschenk te geven. Toen eeuwen geleden het christendom Europa kerstende, koppelde zij het heidense vruchtbaarheidsfeest aan een christelijke heilige die op dezelfde dag werd gevierd. Het was Valentinus! Hij werd zo de beschermheilige van verliefden en verloofden. Hij is ook de patroon van de bijenhouders (omdat bloemetjes en bijtjes symbool staan voor voortplanting?). Hadden de heidenen hun vruchtbaarheidsfeest op 13 februari gevierd, dan vierden we “Harlindis en Relindis” in plaats van Sint Valentijn. Wie de feestdag van Sint-Valentijn bekijkt door een seculiere bril, ziet geen verband met Aswoensdag maar eerder een tegenstelling tussen de twee feesten.
Wie stilstaat bij de gedachte dat Valentinus in
eerste instantie een martelaar is die stierf omwille van zijn geloof in Christus, kan de
complementariteit van beide feesten zien.
Aswoensdag
Op Aswoensdag begint de veertigdagentijd. Wie die dag de eucharistie bijwoont krijgt een assenkruis opgelegd.
De assen zijn gemaakt van verbrande palmtakken, wat verwijst naar Goede Vrijdag.
De priester zegt tegen de gelovige “gedenk mens, dat je van stof (en as) bent en tot stof (en as) zult wederkeren”. [Ook de uitdrukking “bekeer u en geloof in het evangelie” is mogelijk]. De zin herdenkt de gebeurtenissen uit het tweede scheppingsverhaal. Nadat Adam en Eva van de vruchten van de boom van goed en kwaad eten, zegt God tegen de man “…in het zweet zul je werken voor je brood, tot je terugkeert naar de grond, waaruit je bent genomen: je bent stof en tot stof zul je wederkeren (Gen 3,19).
Met het assenkruis herdenken we dat we sterfelijk zijn.
Het is ook een teken van berouw en vasten, een thema dat vaak voorkomt in het Oude Testament.
In de evangelielezing van vandaag krijgen we een vernieuwde kijk op sterfelijkheid en vasten. De lezing is genomen uit een gedeelte van de bergrede van Matteüs (Mt 6,1-6.16- 18). Er worden drie onderwerpen ter sprake gebracht:
barmhartig en gerechtig zijn, bidden en vasten. Het zijn drie thema’s die binnen de Joodse gemeenschap (en later christelijke gemeenschap) zeer belangrijk zijn. Eerst krijgen we een voorbeeld van hoe het zeker niet moet. Hypocrieten lopen te koop met hun daden van barmhartigheid omwille van eigen glorie. Ze bidden op zichtbare plaatsen en enkel voor het oog van de mensen. Ze zorgen ervoor dat iedereen weet dat ze vasten zodat ze opvallen bij de mensen. Daartegenover staat wat Jezus van ons vraagt. Als wij barmhartig zijn moeten we dit doen in het verborgene, wanneer we bidden moet dat gebeuren in een binnenkamer waar niemand ons hoort en als we vasten mag het niet opvallen. In het verlengde van deze boodschap staan vasten en het assenkruis symbool voor de kruisdood.
We zullen tot stof wederkeren maar daar blijft het niet bij.
Dankzij Jezus’ verrijzenis krijgen we eeuwig leven. Valentinus, die stierf voor zijn geloof in Christus, is tot stof wedergekeerd. Maar hij wist en geloofde dat hij op het einde der tijden tot het eeuwig leven zou wederkeren.
Foto op de tegel: Photo credit: Patrick Hoesly on Visualhunt.com CC BY