Wat moeten wij ons voorstellen bij het gevangenisgebouw?
Sint-Gillis is ontworpen in de vorm van een ster in 1890 volgens het plan van Ducpétiaux. In het midden van het gebouw staat de bewakingsdienst (een ‘panopticum’) met camera’s die zicht heeft over al de gangen en al de verdiepingen binnen de vleugels. Het gebouw is niet alleen verouderd op gebied van sanitair en veiligheid, maar ook overbevolkt. Oorspronkelijk kan het gebouw 400 gedetineerden huizen maar momenteel zitten er een 900tal. Praktisch wil dit zeggen dat ze meestal met maximum twee personen in één cel zitten. Er is een ziekenhuis in onder gebracht waar dokters dagelijks consultaties houden en er is ook een tandarts. Gevangenen die medicijnen nodig hebben of sukkelen met bijvoorbeeld suikerziekte, kunnen er terecht. Voor grote operaties worden ze overgebracht naar de dichtstbijzijnde kliniek. Een speciale groep zijn de Bolleta’s of drugskoeriers die drugs inslikken om het land binnen te smokkelen. Als dit fout gaat worden ze naar het ziekenhuis in de gevangenis gebracht. Sinds november 2016 is er ook een psychiatrische vleugel voor mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Ze wachten hier af tot er een plaats vrijkomt in een psychiatrische instelling. Daarbuiten is er nog een keuken, een wasserij en een refter voor het personeel.
Wie zit in Sint-Gillis?
Het gaat om mensen waarvan de meerderheid nog niet veroordeeld is. Het is preventieve detentie met de veronderstelling dat je onschuldig bent tot het tegendeel is bewezen. Echte veroordeelden zijn een kleine minderheid die wachten op een transfer naar een andere gevangenis. Ongeveer 10% van de bewoners wordt vrijgesproken.
Fundamenteel is bijgevolg dat de rechtbank deze mensen nog niet schuldig heeft bevonden.
Hoe ziet een dag van een gedetineerde eruit?
Om 6u ’s morgens gaan er karren rond met koffie, wie niet wakker is slaat de bal mis. In het algemeen zitten de gedetineerden heel de dag met twee, opgesloten in hun cel. Sommigen spreken dezelfde taal maar anderen verstaan elkaar niet. Aangezien ongeveer 70% moslim is, eet iedereen halal of vegetarisch. Tijdens de Ramadan krijgt wie mee wil doen aan de vasten ’s avonds eten, maar dat is elk jaar een overbelasting voor de keuken. Twee uur per dag is er buiten recreatie en de rest zitten heel de dag binnen. De gevangenis is voor een stuk ook een bedrijf want wie geld heeft, heeft macht en “luxe”. Een TV voor je cel kan je huren aan 20 euro per maand per persoon (wie met twee TV kijkt betaalt dus 40 euro). Veel gevangenen slapen overdag en kijken ’s nacht TV om zo de tijd om te krijgen. Om de twee dagen mag je telefoneren aan 0.76 eurocent per minuut (nationaal tarief). Een buitenlander die hier vast zit zonder geld, heeft niets en kan niets.
Waaruit bestaat jullie huidige taak?
In het totaal zijn er vier aalmoezeniers voor ongeveer 180 katholieke gedetineerden. Er zijn heel weinig Nederlandstaligen maar wij zijn vlot twee- of meertalig. Wie ons wil spreken dient een rapportbriefje in en dan gaan we langs in hun cel. Meestal zijn de mensen bang voor hun toekomst, hun celgenoten, hun omgeving. Ze zitten ook met fundamentele vragen over goed, kwaad en schuld. Waarom heb ik zoiets gedaan? Wat is een vijand? Door de omstandigheden waaruit ze komen denken ze veel vlugger na en veel dieper. Het gaat om veel meer dan spreken over God. Wij gaan met hun in gesprek, vertalen, en geven praktische hulp en informatie. We zorgen ook dat ze bijvoorbeeld met kerstmis een nuttig geschenk krijgen zoals tandpasta, zeep, bekertjes. Dit zijn basisbenodigdheden die de gevangenen soms niet krijgen.
We gaan ook langs bij iedereen die er om vraagt, niet alleen katholieken.
We verleggen bijvoorbeeld grenzen naar de sikhs die geen vertegenwoordiger hebben en meestal weinig Engels kennen.
Hellen Mardaga