1. Bekijk het filmpje bij ‘Rembrandt, 1628-1629’ u hoort Marc Delrue.
(Hieronder vindt u de uitgeschreven tekst van het filmpje)
Het volgend beeld dat is het oudste, of beter, het eerstgeschilderde beeld van Rembrandt over de Emmaüsgangers. We kennen allemaal het zeer bekende beeld in het Louvre waar het gelaat van Jezus in het ons meest bekende beeld een immense goedheid uitstraalt, Zijn zachtmoedig gelaat tijdens het breken van het brood.
Hier in dat jeugdwerk uit 1628, en dat van het Louvre is 1648, Rembrandt was amper 22 jaar oud en schildert voor het eerst dat beeld van het Emmaüsverhaal. Je kunt dat zien in het Parijse musée Jacquemart-André in Parijs.
Wat toont Rembrandt? Een lichtspel van licht en schaduw. Maar er is meer. Hij toont een interieur van een uiterste eenvoud. Een plankenmuur zoals in de boerenhuizen in Nederland. En de kledij van de Emmaüsganger is bijna van een miserabele armoede met ontblote borst, gekleed als een landloper maakt deze discipel eigenlijk een schamele indruk.
Wellicht is Rembrandt hier schatplichtig aan de unieke kijk van Caravaggio op mensen aan de rand van de maatschappij en aan lagerwal geraakt. Zoals Caravaggio ook in zijn religieuze werken meestal de dompelaars uit de maatschappij afbeeldt. Ook het personage in het werk van Rembrandt lijkt eigenlijk een proletariër. En met zijn geopend slordig hemd, zijn onverzorgde baard wordt hij een soort antiheld. Vreemd aan opsmuk en brio.
En toch, in dit doek schijnt een gouden glans van avondlicht als licht dat naar honing smaakt. Het symboliseert 'Blijf bij ons Heer, het is bijna avond en de dag loopt ten einde'. In deze prent scheiden licht en donker de twee leerlingen. De twee ja, de éne kan je zien, de andere in dat clair obscur zo obscur kan je niet zien maar hij is van zijn stoel gevallen. Beiden zijn gevangen in verbijstering. De ene zit nog aan de tafel, de andere verloor zijn plaats aan de dis, vol schrik van zijn stoel gevallen.
Ja, persoonlijk vind ik dat niet slecht dat Marcus' evangelie, zoals Luc toonde, zou mogen eindigen op 'ze waren benauwd, ze waren angstig' omdat dat zo typerend is voor onze condition humaine.
Het glanzend zwarte baardje in 2 punten gescheiden die Christus staat er op het punt opnieuw te verdwijnen en in een tegenlicht tekent Rembrandt het silhouet van Christus. Als in een soort van Chinese schaduw, ietwat spookachtig. Hij staat er wel nog maar is vertrekkensklaar. En in een schrikkend gebaar van verbijstering accentueert zijn handgebaar de plek van zijn hart, van de Emmaüsganger. Brandde ons hart niet toen hij onderweg met ons de Schriften ontsloot? Hij kijkt naar de handen die het Brood breken. Zoals het evangelie het getuigt.
De andere leerling, die omgestoten stoel, nauwelijks zichtbaar maar hij is er toch maar, we moeten het vermoeden. Alsook de meesteres des huizes nog net wat zichtbaar daar in het beeld die de huishoudelijke taken doet, tekent zich af als een contrapunt, als op eenzelfde wijze als de Christus.
Terwijl Jezus op het voorplan onherkenbaar, onzichtbaar in het duister blijft, straalt Hij een bovennatuurlijk licht uit dat de Emmaüsgangers totaal verrast. Op geniale wijze verbergt Rembrandt Jezus' gezicht om hem met des te meer kracht aanwezig te stellen. Afwezig - aanwezig. Zoals ook wij zo dikwijls over God nadenken.
2. Reflectie
In het filmpje staat Marc stil bij het werk: ‘De maaltijd in Emmaüs’ van Rembrandt. We reiken enkele vragen aan voor persoonlijke reflectie of ter reflectie met de geloofsgroep waar je deel van uitmaakt, als gespreksstof in je gezin.
Persoonlijk:
- Wanneer heb jij al eens ervaren dat God bij jou aanwezig kwam?
- Op welke manier kan jij Jezus ter sprake brengen doorheen de dingen die je met anderen doet?
Groep:
- Jezus gaat aan tafel met 2 leerlingen. In het schilderij wordt duidelijk dat het om heel eenvoudige, zeg maar arme, mensen gaat. Welke concrete initiatieven nemen wij om mensen aan de rand van de maatschappij mee te laten aanschuiven?
- ‘… gouden glans van avondlicht als licht dat naar honing smaakt… ‘Dit klinkt als een gevoel dat je niet wil loslaten. In het schilderij ziet het eruit als een licht dat je opwarmt. Welke karaktereigenschappen van jullie gemeenschap willen jullie blijven accentueren en bewaren?
Gezin:
- Welke herinneringen aan Jezus houden wij in ons gezin levend?
- Welke gebruiken die we van Jezus leerden doen we nog altijd in ons gezin?