1) Doelgroep
De doelgroep van de groepsgesprekken zijn de bewoners van een woon- en zorgcentrum. Het aantal deelnemers ligt tussen de 6 à 12. De groepsgesprekken kunnen ook uitgeprobeerd worden op de afdeling met mensen met dementie, maar worden dan best aangepast aan de noden van deze groep. Dit betekent meer muziek, meer visuele prikkels en een gesprek op belevingsniveau.
2) Doel
Ik onderscheid drie doelen:
- de samenhorigheid en gezelligheid tussen de deelnemers bevorderen,
- de bewoners uitdagen om een (spiritueel) thema in de diepte te verkennen,
- de bewoners laten ervaren wat dit thema en de uitwisseling voor hun leven nu kan betekenen (via de gespreksvragen).
3) Omkadering
Een grote tafel met stoelen rond en ruimte voor rolstoelen in een rustige omgeving is nodig. Als het kan, is het fijn om een drankje aan te bieden zoals water, frisdrank, koffie of thee. Dat zorgt voor extra gezelligheid.
4) Thema
Het thema ‘Lichtmis’ is een dankbaar, bijbels thema. We verkennen eerst de woorden ‘licht’ en ‘donker’, tonen het belang van ‘licht’ in andere culturen, spreken over het vieren van Lichtmis vroeger, vertellen het bekende verhaal van Maria en Jozef in de tempel en werken met afbeeldingen uit de schilderkunst om dit verhaal tot leven te brengen. Tenslotte bezinnen we en steken een (elektrisch) kaarsje aan om in stilte of hardop een voorbede te formuleren.
5) Bronvermelding
De informatie en beelden van ‘licht’ in andere culturen komen van de website debijbelin1000seconden.be.
Groepsgesprek Lichtmis
1) Woordenketting
Op een groot blad staat het woord ‘licht’. Op een ander blad staat het woord ‘donker’. De deelnemers mogen op elk blad zoveel mogelijk associaties schrijven. Vraag: waar denken jullie aan bij het woord ‘licht’ en bij het woord ‘donker’?
Sommige bewoners schrijven niet meer vlot. Dan noteert iemand anders hun associatie. We overlopen de antwoorden.
2) Lichtfeesten in andere culturen
Licht heeft ook een sterke betekenis in andere culturen en godsdiensten. We tonen drie afbeeldingen (zie bijlage) van lichtfeesten uit andere culturen en vertellen er de onderstaande verhalen bij. De ervaring was dat de bewoners dit interessant vonden en gecharmeerd waren door de getuigenissen van de kinderen.
Hindoes vieren Divali, een feest waarmee het oude jaar wordt afgesloten. Dat gebeurt de laatste avond voor de nieuwe maan in oktober of november. Ze versieren dan huizen en straten met duizenden olielampen en laten verlichte papieren vlotjes op de rivieren wegdrijven. Ook bergen en heiligdommen baden in een zee van licht. De hindoes vertellen die dag over de dood van koning Narakasura, die lang geleden in India leefde. Hij was een heel slechte koning. Toen hij stierf, was het nieuwe maan. Buiten was het pikdonker. Toen zijn dood bekend werd, barstte het feest los. Overal brandden de mensen lichtjes. Sindsdien vieren de hindoes zijn sterfdag elk jaar opnieuw bij nieuwe maan. Zo vieren de hindoes met Divali de overwinning van het goede op het kwade, van het licht op de duisternis. Het is een blij feest, want het licht is een teken van succes en hoop. Het feest geeft hen ook de kans om hun fouten goed te maken en een beter leven te leiden. Hindoes gaan met Divali naar de tempel. Er wordt met Divali lekker gegeten en veel gesnoept.
‘Als mijn mama het hele huis overhoop haalt en alles begint schoon te maken, weet ik dat het bijna Divali is. Met Divali moet alles schoon zijn, zegt mijn mama, dan begin je met een schone lei. Alle diya's, dat zijn de speciale lampjes voor Divali, worden verzameld en op een koperen blad gezet. Mijn mama spreekt een gebed uit waarin ze de godin Laksmi vraagt om ons huis binnen te komen en alle bewoners te zegenen. Dan neemt mijn zus het blad met de diya's en plaatst een lichtje in elke kamer. Ook voor ons huis branden welkomstlichtjes. En we smullen zoete lekkernijen.’
- Rama Boeddhisme Loy Krathong
Dit feest viert men vooral in Thailand. Het wordt gevierd op de dag van de volle maan van de twaalfde maan-maand. 'Loy' betekent 'varen' en 'krathong' is een 'bootje' in de vorm van een lotusbloem. Op dat feest willen mensen afscheid nemen van de donkere momenten uit hun leven. Ze willen vergeving over hun zondig handelen dat eerder duisternis heeft doen ontstaan dan licht, waarheid en goedheid. Tijdens de volle maan van november viert men Mae Kongkha, de godin van de rivier. 's Avonds gaat iedereen naar de oever van een kanaal of een rivier om een 'krathong' te water te laten. Dit is een bootje in de vorm van een lotusbloem, gemaakt van een bananenblad of van papier. Daarin steekt men bloemen, een kaars en wierookstokjes. Die worden in brand gestoken als de Krathong op het water wordt gezet. De mensen in Thailand geloven dat de Krathongs hun fouten en misstappen (zonden) mee over het water nemen en dat de stroom van lichtjes hen licht en geluk brengt in hun leven.
De joden vieren Chanoeka, een lichtfeest dat acht dagen duurt. Ze herdenken dan de herinwijding van de tempel in Jeruzalem in 164 voor Christus. De joden konden dan na een lange tijd van vervolging, weer de erediensten verzorgen in hun eigen tempel. Ze vertellen dat er maar één kruikje olie over was om de grote menorah (= kandelaar met zeven armen) brandend te houden. Dat kruikje was elke ochtend opnieuw vol, acht dagen lang, tot er terug olie was die men kon gebruiken. Daarom vieren de joden Chanoeka met een bijzondere kandelaar: in deze kandelaar staan acht kaarsen op een rij, en een aparte plaats voor de negende kaars waarmee de andere worden aangestoken. Op de eerste dag steekt men een kaars aan, op de tweede dag weer een, enzovoort. Ten slotte branden op de laatste avond alle kaarsen. Chanoeka is bij de joden een huiselijk feest waarbij men allerlei spelletjes speelt.
Kind: ‘Ik vind Chanoeka een heel leuk feest. Acht dagen lang zetten we 's avonds de kandelaar op de vensterbank, vlak voor het donker wordt. Elke dag mogen we een kaarsje meer aansteken. We spelen spelletjes met een speciale tol. En op de laatste dag eten we heerlijke oliebollen met confituur.’
3) Lichtmis
Hoe vierden jullie vroeger Maria Lichtmis? (kaarsen, pannenkoeken, spreuk (geen vrouwke zo arm, of met Lichtmis maakt ze haar panneke warm), pas gedoopten mee naar de mis?) Kennen jullie het verhaal erachter?
4) Verhaal van Maria en Jozef in de tempel
Wanneer het kindje van Maria een week oud is, noemen Maria en Jozef het Jezus. Dat is de naam die de engel gaf nog voor Hij geboren werd.
Dan gaat Maria samen met Jozef en Jezus naar de tempel in Jeruzalem om Jezus op te dragen aan God, en om een koppel jonge duiven te offeren.
In Jeruzalem woont op dat ogenblik een zekere Simeon, een rechtvaardig en gelovig man. Hij kijkt uit naar het moment dat God een betere tijd zal geven aan zijn volk. De heilige Geest is dicht bij hem en zegt: ‘Je zult niet sterven voor je de Messias zult zien.’
Simeon gaat naar de tempel. Wanneer hij daar Jozef en Maria met Jezus ziet aankomen, gaat hij ernaar toe, neemt Jezus in zijn armen en looft God met de woorden: ‘Laat mij nu in vrede sterven, want ik heb met mijn eigen ogen gezien wie de mensen zal redden. Hij zal een licht zijn voor iedereen.’
Jozef en Maria zijn verbaasd over wat hij van Jezus zegt. Simeon zegent hen en zegt tegen Maria: ‘Niet iedereen zal later akkoord gaan met Jezus. Hij zal mensen doen vallen maar ook veel mensen doen opstaan. En jij zult verdriet kennen dat als een zwaard door jouw hart zal gaan.’
In de tempel is ook Hanna, een profetes. Ze is al vierentachtig jaar oud. Haar man stierf toen ze zeven jaar getrouwd waren. Nu is ze altijd in de tempel. Daar dient ze God dag en nacht met vasten en bidden. Ze gaat naar Jozef, Maria en Jezus. Als ze Jezus ziet, looft ze God. En met iedereen die de bevrijding van Jeruzalem verwacht, spreekt ze over de jongen.
Wanneer Jozef en Maria gedaan hebben wat de wet van God vraagt, keren ze terug naar huis, naar Nazaret in Galilea. De jongen groeit op en wordt sterk en wijs, omdat God bij Hem is.
5) Beeldmateriaal uit de schilderkunst
In bijlage vind je enkele afbeeldingen van Maria, (Jozef) met kind. Laat ze gewoon rondgaan en nodig de bewoners uit te vertellen welke afbeelding ze mooi vinden.
6) Bespreking
Jezus is een licht voor de wereld. De eersten die dit inzien in Jeruzalem, zijn de oude Simeon en de oude profetes Hanna.
Oude mensen zijn soms zieners en profeten. Zij weten meer van het leven door hun ervaring. Zij maken zich niet meer zo druk over futiliteiten.
Gespreksvragen
Vindt u zelf dat uw levenswijsheid en uw ervaring u vandaag kunnen helpen? Kan u ook anderen helpen met uw ervaring? Krijgt u voldoende respect van jongeren? Is uw geloof veranderd met het ouder worden? Bent u nu optimistischer over de toekomst? Of net realistischer? Waar maakt u zich zorgen om? Waarover bent u hoopvol?
7) Ritueel van het licht
Voor christenen is Jezus het ‘licht van de wereld’. We steken een kaarsje aan. Het licht van Jezus brandt ook in ons hart, zo vertellen we het onze kinderen. Laat je licht schijnen.
Gespreksronde: Voor wie of voor wat wil je een lichtje aansteken? Wie heeft ons moed gegeven? Wie wensen we goede moed? Geef je licht maar door.
8) Lied: Licht dat ons aanstoot in de morgen
Download de bladmuziek van dit lied
9) Lied: Licht in onze ogen
Download de bladmuziek van dit lied
