Onder impuls van paus Franciscus worden we geroepen om te groeien naar een synodale Kerk. Daarom nam het vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen het initiatief een Vicariaal Pastoraal Overleg (VPO) op te richten met vertegenwoordigers uit alle regio’s.
Het voorbije werkjaar werd er nagedacht over de pastorale zorg met en voor ouderen. Een nieuw werkjaar betekent een nieuw thema. Het moment, meenden we, om terug te blikken en ons oor te luisteren te leggen bij mensen die het voorbije werkjaar met het thema aan de slag gingen.
Pia Van Wiele gaf in het verleden al vele jaren catechese in Lubbeek. Na een pauze door omstandigheden vroeg pastoor Luc Thiry of ze de nieuw op te richten pastorale zone wou trekken en zich wou ontfermen over het domein catechese. Dat Pia een hart heeft voor kinderen, bewijst ook haar rol als pleegmoeder en haar functie als bestuurder van een Centrum voor kind- en gezinsondersteuning (CKG).
Ook Marleen Van den Broek begon haar engagement in de catechese. Later maakte ze de overstap naar de liturgische ploeg, waar ze meewerkt aan het samenstellen van vieringen. Daarnaast is ze ook domeinbegeleider diaconie, verantwoordelijk voor het parochieblad van Pellenberg en reeds 22-jaar lid van Samana. Samen maken ze deel uit van de nieuwe pastorale zoneploeg Lubbeek St.-Augustinus.
Hoe kwamen jullie bij het VPO terecht?
Pia: Pastoor Luc stelde me de vraag om deel te nemen aan het VPO. Mijn nieuwsgierigheid werd gewekt daar ik naast het werken met kinderen via mijn opleiding ook ervaring heb met ouderenzorg. Op het eerste VPO in Mechelen bedacht ik echter dat Marleen, als domeinbegeleider diaconie, beter geschikt is voor de functie, waardoor we samen het engagement opnamen. Ik was vooral nieuwsgierig om de initiatieven van andere zoneploegen te leren kennen.
Marleen: Ik herinner me nog goed dat ik op het einde van een zonevergadering de documenten van het VPO voorgeschoteld kreeg. Ik nam even de tijd om te reflecteren over dit engagement omdat ik eerder had besloten geen extra taken meer op te nemen. Ouderenzorg spreekt me echter aan, mede door mijn ervaring binnen Samana. De voorbije jaren kwam ik vaak in woonzorgcentra en voelde er te weinig aandacht voor ‘de beleving’ van ouderen. Op een gegeven moment werd ik geconfronteerd met een stervende bewoner en vroeg ik me af hoe het aanvoelt om te overlijden in een woonzorgcentrum. Directie en personeel deelden die bezorgdheid niet en relativeerden het gebeuren. Als 77-jarige overvalt me wel eens het gevoel dat ik bij sommige activiteiten zoals taal- en danslessen niet meer bij de groep hoor. Op die momenten vraag ik me af ‘wat doe ik hier eigenlijk nog in deze groep?’ Het gevoel er niet meer bij te horen moet in een woonzorgcentrum nog intenser zijn omdat je leven zich daar buiten de samenleving afspeelt. Dankzij het VPO kan ik met deze gewrongenheid aan de slag.
De zorg voor ouderen ligt jullie duidelijk nauw aan het hart
Pia: We hebben de stem van ouderen nodig en moeten eerst en vooral naar hen luisteren alvorens beslissingen te nemen. Zorg dragen voor ouderen is echter geen makkelijke opdracht. Als we dit op verantwoorde wijze willen doen, moeten we ons ervan bewust zijn dat ouderen hun vrijheid op heel wat vlakken verliezen. Een woonzorgcentrum vertrekt vanuit goede intenties, maar de voorschriften ontnemen de bewoners veel vrijheid.
Marleen: Hoewel de zorg me inderdaad nauw aan het hart ligt, heb ik wel bedenkingen bij de term ‘pastorale zorg’. Die is enerzijds niet vrijblijvend omdat het inhoudt dat je het geloof vroeg of laat ter sprake dient te brengen. Anderzijds denk ik dat het waardevol is om die extra dimensie van het geloof te bespreken met ouderen. Misschien is deze thematiek voor de huidige generatie ouderen – die opgroeide in een katholieke context – belangrijker dan voor de volgende generaties. Niettemin blijft pastorale zorg bij ouderen waardevol omdat zij in hun laatste levensfase stilstaan bij de betekenis van het leven dat ze hebben geleid.
Waar ligt de kracht van synodaliteit?
Pia: Dankzij het synodale proces ben je deel van het hele gebeuren. Dit zorgt ervoor dat de beslissingen die genomen werden, ook effectief ondersteund en gepromoot worden.
Marleen: Daarnaast zorgt de betrokkenheid van de pastorale zones voor een meer realistische kijk op het werkveld. Synodaliteit speelt in op de tekortkomingen van het verleden. We dromen ervan het synodaal werken ook binnen de pastorale zone uit te rollen om samen met onze geloofsgemeenschap tot beslissingen te komen.
Vind je dat het VPO voldoende synodaal is verlopen?
Pia: Jazeker, het proces begon bij leken. Onze stem telde echt mee!
Marleen: Heel het gebeuren is van onderuit gegroeid en iedereen kon zijn mening kwijt, zowel in de grote groep op het vicariaat als lokaal. De voorbereidende samenkomsten in het vicariaat verliepen heel goed. De ontvangst was hartelijk. Ik voelde dat ik in ‘iets goeds’ was terechtgekomen. We hadden nog synodaler kunnen werken als we ons oor vooraf te luisteren hadden gelegd bij de ouderen zelf.
Pia: Daar ben ik het mee eens, Marleen, maar dat kunnen wij nu nog doen. Dit synodale gebeuren is een voortdurend proces.
Marleen: Eén aspect is echter niet synodaal verlopen, namelijk de keuze van het thema voor het volgende werkjaar.
Hoe geven jullie het synodaal werken in de pastorale zone gestalte?
Marleen: Pia woonde de eerste bijeenkomst in Mechelen bij. Ik werd pas betrokken zodra wij in onze pastorale zone een team samenstelden om na te denken over de thematiek. Ik verzamelde mensen met verschillende achtergronden en invalshoeken. Behalve leden van de zoneploeg sprak ik mensen aan die werkzaam zijn in een woonzorgcentrum, in het Psychiatrisch Verzorgingstehuis, in het ziekenhuis en bij de Stichting tegen Kanker. Met deze veelheid aan disciplines hopen we constructief te werken met de uitdagingen van het ouder worden. Het was niet eenvoudig iedereen samen te brengen op hetzelfde tijdstip. Daarom organiseerde ik tweemaal een samenkomst. Ik was verrast door de motivatie van deze mensen, hun punctualiteit en de intense medewerking.
Ik pleit voor een intensievere samenwerking tussen de Samana-groepen en droom ervan sommige catechesemomenten te laten doorgaan in een woonzorgcentrum. Een studente in de zorg stelde voor een ‘Vlaamse kermis’ te organiseren in het woonzorgcentrum. We boekten nog geen concrete resultaten, maar we geven niet op. Eén initiatief leidde alvast tot een klein succes. Ik bezoek al een tijdje een dame die halfzijdig verlamd is. Zij wilde naar een festiviteit gaan, maar haar man wilde niet mee. Met een beetje lokale aanmoediging kon de dame gaan feestvieren, terwijl haar man genoot van enkele momenten rust.
Pia: Er is nog veel werk voor de boeg. De woonzorgcentra tonen alvast een grote openheid, die ons helpt om gemotiveerd te blijven. Onlangs las ik een artikel over tarotkaarten die levenswijsheid zouden bieden bij grote vragen. Ik bedacht op dat moment dat we beter een beroep zouden doen op de wijsheid van ouderen.
Zijn jullie blij met de initiatieven die het vicariaat neemt?
Pia: Het gebedenboekje voor ouderen en het aanwerven van een coördinator Ouderenzorg vinden we mooie initiatieven. Maar zullen we de coördinator regelmatig zien? Zal hij of zij niet overbevraagd worden? Misschien kunnen we in de toekomst online afstemmen?
Het VPO zal in het nieuwe werkjaar een nieuw thema uitzetten. Als dit thema jullie persoonlijk minder aanspreekt, welke troeven spelen jullie dan uit om anderen aan te sporen?
Pia: Het VPO geeft je de kans om met mensen in contact te komen die nadenken over dezelfde thematiek. Je leert er van elkaar.
Marleen: Dat niet alleen, het biedt je ook een bredere visie op een thematiek. Je krijgt input mee die de werking in de pastorale zone verrijkt. We kunnen zo’n engagement alleen maar toejuichen.
