Werner Van laer staat al bijna tien jaar aan het roer van de tijdelijke aangelegenheden in het vicariaat Vlaams-Brabant & Mechelen. In deze bewogen periode, waarin nieuwe coalities na de gemeenteraadsverkiezingen gevormd worden, staat hij met zijn team van vier economen voor een cruciale uitdaging: het begeleiden van de kerkfabrieken bij het opstellen van (nieuwe) kerkenbeleidsplannen. De Vlaamse wetgever heeft immers voorzien dat bij het begin van iedere gemeentelijke legislatuur (nu dus in de eerste helft van 2025), in elke gemeente een nieuw kerkenbeleidsplan moet opgesteld worden, of het oude herbevestigd. Wij spraken met Werner over de impact van deze ontwikkelingen en wat dit betekent voor de toekomst van de lokale geloofsgemeenschappen.
Waarom moeten we precies dit jaar aan de slag rond de toekomst van onze parochiekerken?
Werner: Er zijn meerdere redenen om goed na te denken over een kerkenbeleidsplan. Een kerkenbeleidsplan (KBP) geeft per gemeente de toekomstige bestemming van de kerken aan. Bij het begin van iedere gemeentelijke legislatuur moet in elke gemeente een nieuw KBP worden opgesteld, of het oude herbevestigd. Maar naast deze wettelijke reden zijn er ook goede pastorale argumenten om na te denken over onze kerkgebouwen. De situatie is immers heel anders dan vroeger. Een aantal kerken worden slechts zeer sporadisch gebruikt.
Waarop willen we pastoraal inzetten en wat betekent dat voor onze kerken?
Om tijdig klaar te zijn om de gesprekken met de overheid aan te gaan, vroegen we alle pastorale verantwoordelijken om hierover in de eerste helft van 2024 na te denken.
Welke stappen moeten doorlopen worden om te komen tot een gedragen plan, zowel vanuit de pastoraal als de kerkfabrieken als met de gemeentelijke overheid?
Werner: Alles begint met een pastorale visie, pastoraal plan of - op zijn minst - pastorale prioriteiten. De begeleiders gemeenschapsopbouw van ons vicariaat zijn ter beschikking om daarbij te helpen. Toch constateren we dat dit op heel wat plekken moeizaam loopt. Het is nochtans belangrijk ons op de pastorale visie te kunnen baseren bij de discussie over het KBP per gemeente.
De pastorale input dient door te stromen naar kerkfabrieken en centrale kerkbesturen, die dit kunnen aanvullen met hun informatie over de kerkgebouwen.
We vragen nadien dat de kerkfabrieken en centrale kerkbesturen hun plannen voorleggen aan het vicariaat, voordat ze het gesprek met de gemeente aangaan. Het is immers de bisschop aan de ene kant, en de gemeenteraad aan de andere kant die het KBP dienen goed te keuren.
Wat is al gebeurd? Wat moet nog gebeuren?
Werner: Idealiter zijn nu in elke geloofsgemeenschap pastorale prioriteiten bepaald. Kerkfabrieken en centrale kerkbesturen dienen nu immers, in overleg met het vicariaat, hun voorbereiding te maken. Zo kunnen we in 2025 de gesprekken met de gemeente aangaan. Het valt te voorzien dat er in heel wat gemeenten zal worden aangedrongen op een verdere evolutie, met her- en nevenbestemmingen.
Op welke basis kunnen keuzes gemaakt worden voor het toekomstig gebruik van parochiekerken?
Werner: Cruciaal is hoe men naar de pastorale toekomst kijkt.
Waar willen we in de toekomst op zondag eucharistie vieren en met een gemeenschap samenkomen voor een verzorgde viering? Dat zal niet overal meer het geval zijn.
Daarnaast moeten we ook rekening houden met andere vragen, zoals: in welke staat bevinden de kerkgebouwen zich? Zijn ze al dan niet beschermd? Wie is de eigenaar?
Wat zijn realistische scenario’s?
Werner: Er is veel mogelijk, er zijn dus meerdere realistische scenario's. Het onrealistische scenario daarentegen is ‘alles blijft zoals het was’. Dit is niet houdbaar, niet zinvol en niet te verantwoorden naar de samenleving. Dat hebben we ook beklemtoond in de infosessies voor pastores en kerkfabrieken dit voorjaar: overleg lokaal, maar denk samen eerlijk na over de toekomst. Die zal hoe dan ook veranderingen met zich meebrengen. Die kunnen we dus het best voor zijn. Men kan bijvoorbeeld moduleren in de tijd en in een KBP opnemen dat een bepaald kerkgebouw in aanmerking komt voor herbestemming, maar (bijvoorbeeld) pas vanaf 2028. Dat geeft ons de tijd om een en ander voor te bereiden. Herbestemmingen vinden is overigens geen evidentie en duurt soms jaren.
Waarvoor kunnen pastorale ploegen en kerfabrieken beroep doen op jouw team?
Werner: We zijn op verschillende plaatsen al volop bezig met de ondersteuning van kerkfabrieken bij het opstellen van het nieuwe kerkenbeleidsplan. Elke kerkfabriek of CKB mag ons hiervoor altijd contacteren. Pastorale ploegen doen best beroep op het team gemeenschapsopbouw van ons vicariaat. Zij zijn altijd bereid om samen na te denken over een pastoraal plan, maar willen ook de uitbouw ervan mee ondersteunen.
Bedankt voor dit gesprek!
________________________________________________________
Meer weten?
Contactgegevens team tijdelijke vind je hier.
Contactgegevens team gemeenschapsopbouw vind je hier.