I - Zien, oordelen, handelen: de inzichten van Cardijn bleven de belangrijkste instrumenten voor mijn inzet in Kongo. Het gaat niet om de methode, maar om een levenswijze die uit dat “zien, oordelen, handelen” voortkomt. Ik heb altijd geleefd: wat zie ik? Wat hoor ik? Wat begrijp ik? Hoe leg ik dat naast het evangelie? Wat komt daaruit als levenshouding?
Ik heb dat in Kongo opnieuw moeten leren, omdat de situatie daar volledig anders was. Als je wil zien en vanuit dat zien, horen wil leven, moet je dat doen in de concrete realiteit waarin je leeft.
In Kananga de eerste maanden: ik zag ontzaglijk veel, maar ik zag geen echte levensfeiten waar de mensen in betrokken waren. Men sprak altijd van “voorbeelden geven, raad geven...”
Daar ging het helemaal niet over. Het ging over wat de mensen zagen, de mensen hoorden. Mensen zagen de gewone dingen van het leven, zo eenvoudig dat ze bijna niet kunnen gezegd worden.
Op een bepaalde dag was er een echt feit: iemand uit de groep vertelde dat een jongen uit een palmboom was gevallen. Ik was zo gepakt door die situatie, ik had hier niet onmiddellijk een antwoord op. Door te zoeken, te wachten, te twijfelen zijn we stilaan vooruit gegaan.
Ik heb de integratie van de Afrikaanse zusters in de congregatie meegemaakt (1959) Deze zusters leefden in een aparte communiteit, naast de communiteit van de blanke zusters. We moeten hier geen racisme achter zoeken. Dat was gebonden aan de tijd. Men leefde op twee verschillende sporen, niet omdat men dat wilde, maar omdat het een feitelijk gegeven was. Dat is veranderd. Deze zusters, betrokken bij de jeugdbeweging werden opgenomen in meisje die weigerde te huwen met de jongen die haar opgedrongen werd. Dat was nog maar zelden gebeurd. Dat meisje is later gehuwd met iemand waarvan ze hield. Dat huwelijk is op de klippen gelopen maar toen zij als echt volwassen moeder hierover ondervraagd werd of het niet veel beter geweest was op te groeien zoals iedereen zonder veel na te denken, en te doen als iedereen, of ze dan geen gemakkelijker leven zou gehad hebben, antwoordde zij : “misschien gemakkelijker, maar toch verkies ik het leven dat ik gekozen heb want dat leven heeft me ertoe geleid een vrouw te worden die niet alleen geleefd heeft, maar ook nagedacht heeft, keuzes gemaakt heeft en die echt wist wat ertoe deed”.
Zo zijn er nog geweest. Vrouwen die echt nadachten, die verantwoordelijkheid namen. Zo dik liepen die niet – misschien hier ook niet. Dat stond een beetje haaks op de algemene opvattingen.