Wereldkerk in veelvoud
Bij deze familiefoto rond de doopvont blijkt al hoe vele families ‘gemengd’ zijn. Dit
staat beeld voor de Surinaamse Kerk.
De parochie verzamelde met allerlei acties een mooi bedrag opdat deze meisjes
samen met pater Kumar de Wereldjongerendagen konden meemaken.
Surinamers hebben blijkbaar een groter vertrouwen in God dan in Statistieken.
Het zou geen klassieke vakantie worden. Dat was trouwens geenszins de bedoeling.
Meer dan plaatjes zien of tot rust komen, had ik het voornemen om mij open te
stellen voor een ‘nieuwe wereld’. Zo noemden de eerste Europese
ontdekkingsreizigers de nieuw ontdekte continenten. Benieuwd naar het pastorale
werkterrein van pater Jan in Suriname kwam ik terecht in een wereld van verschil en
toch hoefde dat geen probleem te zijn. Noch in de Surinaamse samenleving, noch in
de Surinaamse Kerk.
Een mengelmoes
Alleen al een eucharistie meemaken was voldoende om een beeld te krijgen van de
Surinaamse bevolking. Het is namelijk een mengelmoes van volken en dat heeft alles
met de koloniale geschiedenis van dit landje te maken. Er leven naast de
oorspronkelijke bevolking van Indianen mensen afkomstig uit India, China, Indonesië
en verschillende landen uit West-Afrika. Laatstgenoemden werden als slaven
‘ingevoerd.’ De anderen werden er ontvangen als gastarbeiders. Deze volken
vermengden zich dan nog met elkaar. Het aantal mensen afkomstig uit Europa is
beperkt. Het tropisch klimaat was en is slopend en dat mocht ik ook meemaken. Niet
alleen is er een mengelmoes van volken en culturen, er is ook een verscheidenheid
aan godsdiensten: christendom (rooms-katholieken, protestanten, evangelische
kerken…), islam, jodendom, hindoeïsme, winti-geloof bij de ‘bosnegers’… Het is een
wonder dat zij in verdraagzaamheid naast elkaar leven, soms nog met behoud van
eigen cultuur. Dit was trouwens de uitdaging toen Suriname meer dan veertig jaar
geleden een onafhankelijke republiek werd. De meeste inwoners hadden lange tijd
als tweederangsburgers geleefd onder koloniaal bewind. Nu was het de uitdaging om
in vrede met elkaar te leven.
Een Kindje Jezus tussen de bloemen
De parochiekerk zelf verschilt geenszins van een kerk hier. Alleen de aanwezigheid
van een twintigtal ventilators en de open ramen verraden dat we in de tropen zitten.
De kerststal staat er nog. De beelden zijn identiek aan de plaasteren beelden van
menige kerk hier bij ons. Waarschijnlijk dus ingevoerd. Maar net zoals wij de beelden
heel vaak zetten in een stal die lijkt op een Vlaamse schuur, heeft pater Kumar
samen met vrijwilligers de stal een geïncultureerd tintje gegeven. Het Kindje Jezus
wordt geboren in een holle boomstam te midden van een stukje fragment uit het
oerwoud, gevormd door palmen, bromelia’s, grassen, orchideeën en andere
exotische bloemen.
Iedereen zit op banken met ervoor een knielbank. Bij het samen vieren ervaar ik dat
de liturgie elementen van de verschillende culturen geabsorbeerd heeft als het ware.
Er wordt al even uitbundig meegezongen en meegebeden als in de meeste
protestantse kerken. Net zoals bij ons hebben zij ook melodieën en liederen uit deze
traditie gehaald. Stilte hoeft geen probleem te zijn. Het meditatieve van oosterse
godsdiensten vertaalt zich ook. De zin voor het Heilige voel ik overduidelijk. Geknield
zitten bij het eucharistisch dankgebed is geen opdracht. Bidden doen ze ook met de
handen, samengevouwen, of met open handen en gespreide armen. Niemand bekijkt
de ander vreemd. En zo devoot men kan zijn en in zich gekeerd, zo communicatief
kan men ook zijn. Een spontane groet of ander woord wordt beantwoord. Een
applausje is voor hen geen vreemd gegeven, zoals ook een uitgebreide vredewens
naar vele staanders. Er mag zelfs gelachen worden. Een jongere die aan de
Wereldjongerendagen in Panama deelneemt, geeft een sterk getuigenis en wordt
ondertussen door de aanwezigen woordelijk aangemoedigd. Deze liturgie is dus
zomaar niet in een hokje te steken. Maar voor mij is ze wel herkenbaar. Ook al
herken ik de ‘Hollandse’ en Surinaamse zinswendingen of articulatie van woorden,
toch stond ik perplex bij het samen bidden van het Onze Vader. De nieuwe
Nederlandse vertaling is tot in Zuid-Amerika doorgedrongen en zonder moeite spreek
ik ze mee uit. Het gaf mij een apart gevoel van ‘hier thuis mogen zijn’.
Met open kist
De ‘bijzonderste’ viering die ik mocht meemaken was een uitvaart. Op zich weer
herkenbaar, zelfs een woorddienst zonder communie net zoals bij ons. Haast een
gelijkaardig verloop dat hier al gangbaar was voor de komst van pater Jan. Het grote
verschil ligt hem in de beleving door familie en de parochiegemeenschap. Voor de
viering vindt het condoleren plaats vooraan in de kerk, met open kist! En dit is
‘doodnormaal’. Zelfs de vrij jonge misdienaars gaan tijdens de viering verschillende
keren langs de kist zonder hiermee enige moeite te hebben. Een ploeg van vier
dames van de parochie, zwarte rok, witte bloes, paars sjaaltje, leidt alles in goede
banen, heel spontaan, maar zo nodig ook directief. Binnen de kerk heeft de
begrafenisondernemer niets te zeggen. Wil hij met een fanfare en met dansende
dragers komen zoals bij sommige begrafenissen van Creolen, dan is dit geen
probleem. Doch eens in de kerk nemen de dames over.
Het slot van de viering is heel pakkend. De familie verzamelt zich rondom de kist en
sluit ze zelf af na soms nog een laatste groet. Mannelijke familieleden dragen zelf de
kist bij het buitengaan net zoals bij het binnenkomen. Ik mag voelen hoe intiem en
bijzonder dit gebaar is.
Stijlvol
Het stijlvolle en attente van deze rouwploeg van vier dames ervaar ik ook bij gewone
eucharistievieringen. Reeds een half uur voor de viering, soms zelfs veel langer, is
de priester present, maar eveneens de koster, de organist, een ploeg van een achttal
misdienaars, lectoren, organist, cantor en een viertal communieuitreikers. Deze
laatsten allemaal met keurige zwarte broek of rok, wit hemd of blouse, de dames een
sjaaltje aangepast aan de kleur van de liturgie. Zij staan naast het uitreiken van de
communie mee in voor het verwelkomen van de mensen en het aanbieden van een
zangboek. En dat is wel het gevoel dat iedereen krijgt: iedereen is welkom. De
viering wordt niet alleen gedragen door de priester, doch ook door zoveel
participanten.
Verering
Wat bijzondere verering betreft krijgt Maria evenveel aandacht als bij ons. In deze
parochiekerk was ook de Stichter van de salvatorianen prominent zichtbaar, zoals
Don Bosco bij ons prominent aanwezig is in parochies waar salesianen pastoor zijn.
Ik mag voelen hoe de paters die de verschillende parochies leiden, gedragen worden
in hun werk. De overleden missionarissen die hier actief waren worden niet vergeten.
Eén springt er echter bovenuit: Pater Peerke Donders. Hij ligt begraven in de
kathedraal van Paramaribo, helemaal in hout opgetrokken. Peerke was een
eenvoudige Nederlandse jongen die er zoals onze Damiaan alles voor deed om
priester te worden. Hij trok naar Suriname als missionaris en zette zich onder meer in
voor de melaatsen. Alleen was hem een langer leven toebedeeld. Wegens zijn
devoot leven en zijn inzet voor de zwaksten werd hij door de Kerk ‘zalig’ verklaard.
Niet alleen voor de Surinaamse Kerk, maar voor de hele wereldkerk.
Kerk door een Surinaamse bril
Iwan, Anne en Ruben van de parochieraad. Iwan en Anne hebben hun kledij/uniform
van communie-uitreiker aan.
Na de viering is er zeker nog tijd voor sociale contacten aan de ingang van de kerk.
Hoe beleven mensen aan de andere kant van de wereld Kerk en parochie? Ik was
nieuwsgierig hoe het er in de parochie van pater Jan in Suriname aan toe ging. Zo
ging ik onder meer met drie leden van de parochieraad rond de tafel zitten om dit
eens te polsen: Anne, Ruben en Iwan. Het zijn drie jonge (groot)ouders, wat al
gelijklopend is met de samenstelling van de meeste parochieploegen hier, alhoewel
er ook jongere mensen deel uitmaken van hun ploeg en er een goed evenwicht van
mannen en vrouwen is. Ik kon ze echter onmiddellijk strikken na een zondagsviering.
Als het over Kerk gaat, dan blijken al vlug prioriteiten zichtbaar.
Tijd zat
“We hebben hier tijd, geen haast” steekt Iwan van wal. “Uiteindelijk hebben wij
mensen allemaal dezelfde tijd gehad. Soms moet je die teller op 0 kunnen zetten,
want je bent nodig. Is het dan zo moeilijk om wat dingen op te schuiven?” Dat laatste
blijkt een adagium dat in ons gesprek meermaals terugkeert. Iwan is duidelijk door de
woorden van president Kennedy geïnspireerd: ‘Vraag je niet af wat je land voor jou
kan doen. Vraag je af wat jij voor je land kunt doen!’
”Voor mij is dit een centrale vraag: Wat kan ik betekenen voor een ander? En ik heb
de tijd. Vroeger was ik iemand die de kinderen voor de dienst aan de kerk afzette. Nu
besef ik nog meer dat God mij twee kinderen heeft gegeven. Zij hebben mij
uiteindelijk de weg naar de kerk gewezen. Ik had een commerciële job. Nu mag ik die
talenten aanwenden binnen de financiële raad van de parochie. En dat is fijn in onze
parochie… Zoveel mensen zetten zich in voor onze Kerk. Het is niet alleen meer de
Kerk van de paters. De veelkleurigheid van onze Kerk zit hem ook in de inzet van
zoveel mensen: diakens, voorgangers in gebed, communiebegeleiders… Er zijn vele
roepingen en we hebben ze allemaal nodig. Ook al hopen wij op en bidden wij voor
meer landeigen priesters. Ik kan mij niet voorstellen dat ik thuis in de zetel lig, het
gelaat naar het plafond, terwijl er iemand aan de deur staat die me nodig heeft.”
Een hartelijke kerk
Anne is de lachebek van de ploeg. Steeds goedgemutst en klaar voor een kwinkslag.
Ze zuigt de mensen naar zich toe met haar opgewektheid. Na de viering zijn er
steevast een heleboel mensen die ze nog even moet groeten en even horen hoe het
gaat. “Mijn engagement in onze parochie is als het ware mensen blij maken. Dat
alleen al geeft mij de voldoening om mij verder in te zetten. Ik heb mij geëngageerd
in Zieken- en Bejaardenzorg. Ik volgde hiervoor vorming. Mijn man is protestant.
Hervormd. Hij is er dus niet bij wanneer wij vieren. Maar ik krijg wel alle steun van
hem. Hij ondersteunt me ook door me soms te helpen met aankopen en aanbrengen
van spullen voor de kerk als dat nodig is. Toen ik tentamens moest afleggen voor
deze vorming was hij de eerste om - met de kinderen - telkens te vragen hoe het
geweest was. Nu ben ik zoveel met het parochiegebeuren bezig, dat ik soms al
‘pater’ tegen mijn man zeg (nvdr en weer een warme lach). Ik probeer hulp te bieden
waar ik kan. Ik ben er ook graag bij als er in onze parochiekerk gevierd wordt. Ik zing
graag mee. Er moet veel gezongen worden. Samen bidden is goed, maar samen
zingen is nog zoveel prettiger.
Ik ben niet bang voor wat op ons toekomt. De Kerk bestaat al 2000 jaar. Met zulke
wereldstructuur zal ze blijven bestaan. Dat is anders dan wat je hier ziet gebeuren. Er
staan hier regelmatig kleine kerkjes op, maar ze vallen op termijn ook soms vlug
weer in. En wat ik zeker wil onderlijnen: Laat ons maar een warme, hartelijke Kerk
zijn. Dat is heel belangrijk.
Familie
Ruben is de voorzitter van de parochieraad. Al corrigeert hij zich onmiddellijk:
“Qualitate qua is de pastoor altijd voorzitter van de parochieraad en fungeer ik als
ondervoorzitter. Kerk is voor mij als familie. Ik ben blij dat ik met zoveel mensen een
band heb kunnen opbouwen. Het is een plaats waar je een houvast vindt. Onze
wereld verandert zo snel. Geloof is dat anker dat maakt dat we niet wegdrijven van
wat belangrijk is. De Kerk zorgt dat de normen en waarden in stand worden
gehouden. Kerk opbouwen doe je samen met andere mensen en ik vind het
belangrijk om er altijd nog meer mensen bij te betrekken. Ik ben ook altijd blij
wanneer ik nieuwe gezichten in de kerk zie. Soms brengen kinderen weer
volwassenen naar de kerk. En dat is goed zo. Al die mensen moeten ons
interesseren. Ik vind het belangrijk om te weten hoe iedereen het stelt. Kerk kun je
niet zijn zonder contact met mensen te hebben. Huisbezoeken kunnen hierbij
helpen.”
Ruben is tevens lid van de Salvatoriaanse Lekenbeweging. Dat beschouwt hij ook
als een dankbare taak. Of een taak vanuit dankbaarheid? Want net als Anne en Iwan
is hij heel blij om wat de paters salvatorianen aan Kerk opgebouwd hebben in
Suriname. En die bezieling willen zij verder delen in woord en daad.
Pastoor Patrick
-------------------------------------------------------------------------
EINDE BELANGRIJK ARTIKEL
----------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------
EINDE BELANGRIJK ARTIKEL
----------------------------------------------------------------------------