Begrip voor de Trumpisten

Het electorale succes van Donald Trump stemt tot nadenken. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat zo’n akelige man…? Het antwoord op die vraag luidt al te dikwijls dat hij de steun mocht genieten van even akelige kiezers (door Hillary Clinton op zeker ogenblik deplorables genoemd). Van mensen die niet geërgerd worden door racistische en seksistische uitspraken, die politiek ongeletterd zijn en geen zier geven om (grond)wettelijke spelregels.

In feite blijkt nu meer en meer dat vele Trumpkiezers zich wel degelijk aan deze onbetamelijkheden ergerden maar niettemin voor Trump hebben gestemd. Voor hen wogen andere overwegingen zwaarder door.

Bescherming tegen gevolgen globalisering

De wervingskracht van Trump bestond erin dat hij de white working class van zijn land bescherming belooft achter allerlei grenzen. Grenzen tegen de arme immigranten uit Mexico en Zuid-Amerika die een plaats zouden opeisen op de arbeidsmarkt. Grenzen tegen de goedkope invoer uit vreemde landen die vele plaatsen op de arbeidmarkt overbodig zou maken. Kortom, de steun voor Trump kwam in beslissende mate voort uit een vrees voor de gevolgen van de globalisering.

Het protest tegen de globalisering verdient enig begrip.

Ongetwijfeld hebben nog andere overwegingen een rol gespeeld. Hillary Clinton was geen charismatische figuur zoals Obama. Zij werd gedemoniseerd door boosaardige leugens en verdachtmakingen, met behulp van het wel zeer verontrustende gebruik van de sociale media. Daarom is de uitslag van de verkiezing zorgwekkend. Maar het protest tegen de globalisering verdient, indien geen instemming, dan toch enig begrip.

Kloof tussen rijk en arm

De globalisering brengt voor sociaal en economisch sterke individuen weinig kosten en veel baten mee. Dankzij hun hoge scholing en hun uitgebreide sociale netwerken kunnen zij redelijk gemakkelijk een andere betrekking vinden. Zij hebben in de regel wel ergens kennissen van kennissen om hen vooruit te helpen. Zij hebben de financiële reserves op zich over een moeilijke periode heen te helpen. Zij kunnen vertrouwen stellen op betere tijden op langere termijn.

Maar dergelijk vertrouwen op de eigen veerkracht kunnen de arbeiders in de roestige industriesteden niet opbrengen. Voor hen is armoede een fuik waaruit niet te ontsnappen is. De globalisering richt in hun omgeving schade aan die niet te herstellen is op korte noch op langere termijn.

Onderwijs

Werkloosheid heeft dramatische gevolgen in een land zonder stevig sociaaleconomisch vangnet. Onder de druk van financiële zorgen vallen hun gezinnen uiteen en krijgen hun kinderen minder kansen op een beter leven. De bewoners van vele armere buurten zouden die kinderen vroeger solidair opgevangen hebben. Maar als de buurt ten prooi valt aan criminaliteit en drugsgebruik, zijn die buurtbewoners meer ter vrezen dan te vertrouwen.

Velen denken als de beroemde econoom Keynes: op lange termijn zijn wij allen dood.

De buurtscholen trekken nog enkel weinig gemotiveerde leerlingen en weinig gemotiveerde leraars. Het hoger onderwijs, vroeger de ladder om hogerop te geraken, is duur voor financieel arme jongelui en afstuderen is moeilijk voor cultureel arme jongelui. In de VS is de armere klasse meer en meer achterop geraakt en tevens aan haar lot overgelaten. Immers, zoals er vroeger (en nu nog) een segregatie bestond tussen zwart en blank, bestaat er nu een segregatie tussen arm en rijk: zij wonen in andere wijken, gaan naar andere scholen.

Establishment

Geen wonder dat vooral de blanke kleine middenklasse dat alles op zich ziet afkomen als een groot gevaar. Daar moet verandering in komen. Van de leidende kringen in Washington, het establishment, moet je die niet verhopen. Dan nog liever een Trump, al heeft die op sommige punten een kwalijke reputatie.

Ook in ons Europa vertrouwen vele mensen niet langer op een betere toekomst op lange termijn. Liever grijpen ze naar iemand die hun een betere toekomst belooft op korte termijn, hoe illusoir die belofte ook mag zijn. Het afsluiten van grote vrijhandelsverdragen is weliswaar ook in hun belang, zij het slechts op lange termijn. Daarom denken zij zoals de beroemde econoom John Maynard Keynes: op lange termijn zijn wij allen dood.

Trieste ironie

Die uitspraak hoeven de sterke, rijke, hooggeschoolde individuen niet over te nemen. Die plukken de baten van de globalisering op lange én op korte termijn. Het is duidelijk wat zij moeten doen.

Rijken doen er goed aan de zwak bedeelden te steunen.

Door bijvoorbeeld de kosten van het hoger onderwijs laag en de minimumlonen redelijk hoog te houden. De trieste ironie is dat de aanhangers van Trump dergelijk beleid niet mogen verwachten van de president die zij gekozen hebben.

Een bijdrage van Guido Dierickx SJ. Hij is een Vlaamse jezuïet. Doceerde politicologie, sociologie en godsdienstsociologie aan de Universiteit Antwerpen. Hij is redacteur van Ignis Webmagazine.

Meer artikelen over geloof, samenleving en cultuur vind je op www.igniswebmagazine.be.