De roep om een sterke man

In Israël en omringende landen, maar ook in Europa en de VS: overal klinkt de roep om een sterke leider, niet te genuanceerd, die orde op zaken komt stellen. Waar kenden we het ook al weer van?

Op 5 mei om 10 uur staat het leven in Israël even stil. Deze dag worden de slachtoffers van de holocaust herdacht. Ik maakte deze momenten mee samen met alle kinderen van een Joods-Arabische basisschool. De grote ontmoetingsruimte van het dorp was in stijl ingericht, met prikkeldraad, met kaarsen en bloemen. 

Hoop

De kinderen van de vierde klas hadden deze dag voorbereid: twee aan twee lazen ze fragmenten voor uit dagboeken van kinderen uit het getto en uit het concentratiekamp, teksten over uitsluiting en onderdrukking, maar ook getuigend van kracht en hoop. Elke tekst in het Hebreeuws en in het Arabisch. De hoop die er uit de voorgelezen teksten klonk werd daarna verbeeld in een dans van verbondenheid en van zorg voor elkaar. Vooral het moment van stilte om precies tien uur was indrukwekkend, een grote groep Joodse en Arabische kinderen, even stil, samen terugdenkend aan hun leeftijdgenootjes van toen.

Een Israëlische generaal vergeleek de situatie in zijn land met die in Duitsland in de jaren ‘30

Voorafgaand aan deze herdenkingsbijeenkomst sprak een hoogleraar uit Tel Aviv over de actuele situatie in Israël. Geen hoopvolle analyse, een verhaal over verharding, oprukkend nationalisme en over een groeiende politieke druk op organisaties die pleiten voor vrede en verzoening.

Hardliner

Natuurlijk sprak premier Netanyahu bij de landelijke herdenking van de holocaust: wij zullen ervoor zorgen dat dit nooit meer kan gebeuren. Meer beroering wekten de woorden van generaal Yair Golan bij een herdenking elders: hij maakte een vergelijking met de situatie in Duitsland in de jaren dertig en sprak zijn zorg uit over de situatie binnen Israël: we moeten ons bezinnen op de risico’s van intolerantie, van geweld, zelfvernietiging en moreel verval. Politici en media vielen over hem heen, maar de minister van defensie, Moshe Ya’alon, verklaarde pal te staan achter de leden van zijn generale staf. Inmiddels heeft deze minister de politiek verlaten en is hij vervangen door een hardliner uit het kamp van de premier.

Netanyahu: de keuze van de bevolking voor een sterke man, niet te genuanceerd, die orde op zaken durft te stellen. De keuze die je ook ziet in de verkiezing van president al-Sisi in Egypte en president Erdogan in Turkije. Hoe verschillend ook, de keuze van de Israëlische bevolking wijkt niet sterk van die in de buurlanden. Typisch voor het Midden-Oosten?

Wereldwijd

Maar ons eigen Europa? Zien we hier niet eenzelfde tendens? Hongarije en Polen zijn duidelijke voorbeelden. Recent schaarde Oostenrijk met de bijna-verkiezing van een FPÖ-prominent tot president zich in dit rijtje. En verder kijkend over de wereld, de nieuwe president van de Filippijnen, de opkomst van Trump als serieuze kandidaat voor het presidentschap in de VS?

De vergelijking met de situatie van Duitsland in het begin van de jaren dertig is het overdenken waard, en niet alleen voor de bevolking van Israël.

Kiem

De kinderen van de basisschool, bijeen voor de gezamenlijke herdenking van het verleden, lezen en dansen over verbroedering en verzoening. Hopelijk ligt hier een kiem voor een rechtvaardige en vreedzame toekomst.

En bijdrage van Jan Peters SJ. Hij is jezuïet, islamoloog en arabist. Hij is redacteur van Ignis Webmagazine.

Meer artikelen over geloof, samenleving en cultuur vindt u op www.igniswebmagazine.nl