Het afgelopen jaar mocht de Nederlandse bisschop De Korte zich ‘Theoloog des Vaderlands’ noemen, een soort ambassadeur van de theologie in Nederland. Dat deed hij met een glimlach. Aangesproken op zijn titel reageerde hij ooit met het grapje dat er ook al de Vogel des Vaderlands is, en dat de titel dus aan inflatie leed. Toch werd onlangs tijdens de ‘Nacht van de Theologie’ weer een ‘Theoloog des Vaderlands’ gekozen. Wat is vandaag de dag nog het belang van de theoloog? Waar staat de theoloog eigenlijk voor?
Uitleggen
Vanouds is uitleggen een belangrijk aspect van de taak van de katholieke theoloog. Hij of zij verheldert wat er in de Bijbel staat, hoe geloven zich ontwikkeld heeft door de tijden heen, en wat er vanwege het leergezag geleerd wordt. Zo helpt de theoloog de gelovigen door meer inzicht te groeien in geloof in God.
Maar theologen zijn meer dan schoolmeesters die uitleggen. Zeker sinds het Tweede Vaticaans Concilie. Was de kerk in de vroege 20e eeuw overwegend bang van de moderne tijd, en dus bevreesd voor creativiteit en vernieuwing, met het Concilie veranderde dat. De ramen moesten open, zei paus Johannes. De concilievaders zagen in dat niet alleen de kerkelijke bronnen bestudeerd moeten worden maar net zo goed cultuur en context. Niet om naïef de tijdgeest te omarmen natuurlijk. Maar wél om de tekens van de tijd te verstaan in het licht van het evangelie, zoals men dat plechtig zei (Gaudium et spes, 4).
Bemiddelen
Dat verandert ook de taak van de theoloog. Er is geen eenrichtingsverkeer meer van de Ecclesia docens, de onderwijzende kerk, naar de Ecclesia discens, de (bij)lerende kerk. Nee, er is tweerichtingsverkeer: leer en leven zijn met elkaar in gesprek. Precies daar is een mooie taak weggelegd voor de theoloog. Hij verdiept zich in de traditie én luistert aandachtig naar de moderne tijd. Hij verbindt die twee. Hij is naast schoolmeester ook bemiddelaar.
Bij deze nieuwe taak horen nieuwe waarden. Niet alleen trouw aan de kerkelijke traditie is dan belangrijk, maar ook hart voor mensen en oog voor de moderne tijd. Paus Franciscus heeft daar onlangs iets schitterends over gezegd in zijn schrijven over het gezin, Amoris laetitia. Hij vraagt theologen om mee te helpen met nadenken, en stelt er als voorwaarde bij dat ze daarbij niet alleen trouw moeten zijn aan de kerk maar ook “eerlijk, realitisch en creatief”(Amoris laetitia, 2).
Dienen
Als theoloog-promovendus noem ik deze taak wel ‘de dienst van het denken’. Dat hoeft niet iedereen te doen. Je hebt heel veel andere diensten nodig: bestuur, financieel, gastvrijheid, liturgie, muziek, diaconie, catechese. Niet te vergeten de bisschop, met de taak van de leiding en de taak van de eenheid. En dan dus de theoloog. Hij zoekt naar de diepere lagen én van geloof én van moderne tijd, en stelt kritische vragen. Hij dient door te denken. Ik vind dat een prachtige taak.
Jos Moons sj
Werkt als promovendus systematische theologie en studentenpastor aan de Tilburg School of Catholic Theology en de Fontys Hogeschool Theologie en Levensbeschouwing.
Meer artikelen over geloof, samenleving en cultuur op www.igniswebmagazine.nl
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.