Alfred Döblin wordt geboren in Stettin (Duitsland) in een geassimileerd joods gezin. Zijn vader is kleermaker en verlaat het gezin als Alfred 10 is. Moeder verhuist met vijf kinderen naar Berlijn.
Alfred studeert er geneeskunde en vestigt zich als huisarts, later gynaecoloog en psychiater. Vanaf 1913 publiceert hij romans, toneelstukken en politieke krantenartikels. Hij wordt lid van de sociaaldemocratische partij en belijdt in een tijdschrift zijn atheïsme.
In 1929 verschijnt zijn roman Berlin Alexanderplatz. De eerste en belangrijkste grootstedelijke roman in het Duits. Hoofdpersoon Franz Biberkopf is een kleine crimineel die het goede wil doen, maar meegesleurd wordt in een maalstroom van geweld, waanzin en catastrophes. De stijl is een literaire collage van innerlijke monologen, geluidseffecten, krantenartikels, liedjes, toespraken en verwijzingen naar andere boeken. Berlin Alexanderplatz is 3 keer verfilmd. De laatste keer in 2020.
Nadat zijn boeken door de nazi’s zijn verbrand, vlucht Döblin met zijn vrouw en jongste kind weg uit Duitsland. Eerst naar Parijs. Vanaf 1940 in oorlogstijd door Zuid-Frankrijk, via Spanje en Portugal naar New York en Hollywood.
Döblin beschrijft zijn vlucht in het autobiografische verslag Fatale reis. Daarin kan je ook lezen hoe hij in Zuid-Franse kathedralen en kerken gefascineerd wordt door de figuur van Christus aan het kruis. Zoekend komt hij tot geloof. In Hollywood vragen Döblin en zijn vrouw catechese bij de Jezuïeten en worden ze katholiek gedoopt.
Op zijn 65ste verjaardag choqueert hij de Duitse intelligentsia in ballingschap, waaronder Bertholt Brecht en Thomas Mann, door over zijn bekering en doopsel te vertellen. Brecht schrijft zijn woede en schaamte daarover van zich af in het gedicht Peinlicher Vorfall.
Na de oorlog keert Döblin terug naar Duitsland. Zijn latere werken, vaak met expliciet religieuze thema’s, worden niet serieus genomen. Omwille van Berlin Alexanderplatz wordt hij verschillende keren voorgedragen voor de Nobelprijs voor literatuur. Maar de prijs en de erkenning gaan aan hem voorbij.
Ook in het Duitsland van de wederopbouw voelt hij zich niet thuis. Er is te veel continuïteit tussen de mentaliteit tijdens en na het nazisme, vindt hij. Hij sterft, verbitterd over zijn isolement, aan de ziekte van Parkinson.
(bronnen zie onderaan)
Alfred Döblin zelf lezen
Opvallend weinig van Alfred Döblins boeken zijn in het Nederlands beschikbaar. Berlijn Alexanderplatz wel natuurlijk. De onvertaalbaar genoemde roman werd in 2015 opnieuw vertaald door Hans Driessen. Ook het autobiografische Fatale reis werd in het Nederlands uitgegeven in 1982. Wat er beschikbaar is, vind je soms tweedehands (De Slegte, Boekwinkeltjes, Bol...). Zijn expliciet religieuze non-fictie en latere werken zijn nagenoeg alleen in het Duits te lezen.
Hieronder een voorsmaakje uit Fatale reis. Wil je de tekst echt laten doordringen? Druk de leestekst af en lees hem rustig door. Duid eventueel aan welke zin of welk woord jou bijzonder raakt.
Download de leestekst
Leven met Alfred Döblin
- Welke momenten in je leven hebben voor jou een bijzondere innerlijke betekenis? Ontmoetingen, gebeurtenissen, bekeringen, mijlpalen, dieptepunten, inzichten, plaatsen… Verdiep enkele ervan door ze op te schrijven met zoveel details als je je kan herinneren.
- Wie is Jezus Christus nu voor jou? Zeg het in je eigen woorden, zonder je zorgen te maken of het wel mag of theologisch juist is. Blijf zoeken naar woorden en beelden tot ze kloppen met jouw ervaring op dit moment. Was je ervaring van Christus vroeger anders?
- Heb je ooit vijandigheid ervaren ten opzichte van je diepste levensovertuiging? Hoe merkte je dat? Werd je uitgelachen of genegeerd? Roep opnieuw op wat er gebeurde en wat het met je deed.
- Wat verlang je (stiekem) dat de toekomst jou zal brengen? Succes, rust, vrede, liefde, aanvaarding… Stel je even voor dat het helemaal anders loopt en dat je leven eindigt met een neergang. Waarop blijf je ondanks alles hopen? Waarop is je hoop gebaseerd?
Meer weten over Alfred Döblin
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.