De standpunten van de betrokken partijen in de crisis tussen de verschillende orthodoxe Kerken in Oekraïne komen almaar verder uit elkaar te liggen. Een oplossing lijkt verder weg dan ooit en dit dreigt ook ernstige gevolgen te hebben voor de hele orthodoxe wereld, die enkele jaren geleden nog dicht bij een panorthodox concilie met alle autocefale orthodoxe Kerken stond.
De hele discussie draait om de erkenning van een autocefale Oekraïens-orthodoxe Kerk. Die moet ontstaan uit een fusie van het (door Rusland niet-erkende) patriarchaat van Kiev van patriarch Filaret en de voormalige Oekraïens-orthodoxe Kerk in ballingschap. De patriarch verklaarde onlangs nog zich niet te kunnen inbeelden dat hij niet aan het hoofd zou staan van deze verenigde Oekraïens-orthodoxe Kerk, waarvan ook de Moskougezinde Oekraïens-orthodoxe gelovigen deel kunnen uitmaken.
De oprichting van de autocefale Kerk krijgt, tegen de achtergrond van de gebeurtenissen in de Krim en Oost-Oekraïne, de nadrukkelijke steun van de politieke machthebbers in Kiev. Ook oecumenisch patriarch Bartholomeos I, die de orthodoxe kerkleiders kan samenroepen voor de erkenning van autocefalie, is zo’n onafhankelijke, zelfstandige Oekraïens-orthodoxe Kerk almaar gunstiger gezind. Hij stuurde eerder van de maand nog twee gezanten naar de regio om de oprichting van zo’n autocefale Kerk, op basis van een fusie van de orthodoxe Kerken in Oekraïne, nader te bestuderen.
Bartholomeos hoopt dat ook de Ruslandgezinde Oekraïens-orthodoxen daarvan deel kunnen uitmaken. Maar toen zijn twee vertegenwoordigers afgelopen weekend bij metropoliet Onufriy (Berezovsky) voor een gesprek aanklopten, werden zij meteen weggestuurd. De Moskougezinde Russisch-orthodoxe kerkleider van het patriarchaat van Moskou, de geestelijke leider van de grootste van de drie orthodoxe Kerken in het land, laat op die manier niet de minste twijfel erover bestaan dat de oprichting van een autocefale Oekraïens-orthodoxe Kerk wat hem betreft niet aan de orde is en dat zijn Kerk in geen enkele geval deel ervan zal uitmaken. Tot overmaat van ramp had de voormalige VS-vicepresident Joe Biden op 17 september 2018 een ontmoeting met de schismatieke patriarch Filaret. Biden sprak op zijn beurt zijn steun uit voor de oprichting van een autocefale Kerk in Oekraïne, waardoor de kwestie nog meer een politiek karakter krijgt. Goed om weten nog is dat het oecumenische patriarchaat van Constantinopel decennialang metropoliet Onufriy van Kiev als enige canonieke leider van de orthodoxie in Oekraïne heeft erkend.
Het patriarchaat van Moskou kampt met alle middelen tegen de erkenning van zo’n autocefale Kerk. Daar wordt niet langer dreigende taal en intimidatie geschuwd opdat de positie van Moskou in de orthodoxe wereld onaangetast zou blijven. De Russisch-orthodoxe Kerk is de grootste kerkgemeenschap binnen de orthodoxie. Het verlies van het Oekraïense territorium zou zonder enige twijfel leiden tot groot prestigeverlies en een afbrokkeling van de positie binnen de wereldorthodoxie. Volgens metropoliet Anthony is er een open oorlog uitgebroken tussen het patriarchaat van Moskou en dat van Constantinopel over de kerkjuridische erkenning door Constantinopel van het schismatieke patriarchaat van Kiev. Die zal volledige onafhankelijkheid krijgen, los van elke inmenging van Moskou. Dat scenario is rampzalig voor de idee van een verenigde orthodoxe Kerk in Oekraïne en voor de hele wereldorthodoxie, waar Moskou en Constantinopel jaren dreigen nodig te hebben om de nieuwe kloof te dichten…
Bron: Kipa-Apic/Katholisch.de