Een boek over leiderschap schrijven zonder vooropgezet plan. Dat is misschien niet geheel uitzonderlijk, maar voor organisatiefilosoof Mieke Moor is die fundamentele openheid voor wat er gaandeweg op je pad komt, een grondhouding in leven en werken. Het gaat om een innerlijke weg van onbevangenheid die ze probeert te openen bij de bestuurders en andere leiders die een beroep doen op haar begeleiding.
In organisatiecontexten die weinig met filosofie te maken hebben, tracht Mieke Moor leidinggevenden bewust te maken van hoe ze naar de wereld, zichzelf en hun leiderschap kijken. Vaak is die manier van kijken voorspelbaar, ondervindt ze. “Van leiders wordt verwacht dat ze daadkrachtig zijn, de richting wijzen en stevig in de schoenen staan – een beetje het mannelijke beeld, zeg maar. Hun werk is dat van de grote visies en doortastende besluiten. In de kijk op bestuur en leiderschap is er eigenlijk geen plaats voor het aarzelen, het oog hebben voor kleine nuances die van grote betekenis kunnen zijn, het piekeren, het niet-weten, het uitproberen van dingen en het mislukken. Maar de kunst bestaat erin die twee kanten te combineren: beseffen dat je het ten diepste niet altijd weet en dat je toch antwoorden nodig hebt. Dat is de hele pointe van het boek, dat ontstond in gesprek met bestuurders: kan je een leiderschap ontwikkelen dat tegelijk stevig en fragiel is? Dat is natuurlijk niet makkelijk, want de meeste mensen kiezen liefst voor het een of het ander. In de rol van manager is die combinatie nog moeilijker.”
Vandaag maken we vaak een onderscheid tussen de persoon die iemand is en de rol die hij of zij opneemt. In De bestuurder en de filosoof gaat u in op de spanning daartussen.
“Het boek is oorspronkelijk ontstaan vanuit een vraag van Anita Wydoodt, bestuurder van een groot ziekenhuis in Tilburg, die een lans breekt voor een manier van besturen waarbij je in je rol als leidinggevende ook je binnenkant laat spreken – ‘een binnenkant die vaak liever binnenkant blijft’, zegt ze daar zelf over. Iedere mens staat voor de opgave de spanning uit te houden tussen wie we vanbinnen zijn en hoe we in de wereld optreden, zeker in een leidinggevende positie. In onze tegenwoordige tijd laten we het persoonlijke vaak buiten beschouwing: ‘Dat is persoonlijk, daar hebben we het nu niet over, nu zit ik in mijn rol van bedrijfsleider’. Nochtans staat het persoonlijke helemaal niet los van het publieke. Wat Hannah Arendt in The Human Condition schrijft over de verhouding tussen privaat, persoonlijk en publiek, is bijzonder relevant. Wij voegen het private en het persoonlijke vaak samen, maar zij maakt daartussen een kritisch onderscheid. Het private heeft betrekking op alles wat zich afspeelt binnen de huiselijke kring en wat niet voor vreemde ogen is bedoeld: lichamelijkheid, voedsel, inkomen, kleding, de intieme gevoelens. Het persoonlijke slaat op wie iemand in een veel langere adem is. Het persoonlijke is datgene van jou dat in de wereld verschijnt. Een belangrijke kritiek van Arendt is dat in onze moderne wereld het private en het persoonlijke vereenzelvigd of zelfs omgekeerd worden. We weten soms meer over het liefdesleven van een publieke figuur dan wat hij of zij werkelijk denkt. Of via de sociale media uiten we ons in het openbaar alsof we naast iemand thuis op de bank zitten.”
“Het is veelzeggend dat het woord ‘persoon’ afgeleid is van het Latijnse woord voor masker, persona. In de klassieke oudheid waren maskers gebruikelijk in het theater. Ze maakten dat de blik van het publiek helemaal gericht was op de rol die werd gespeeld en dat de speler zich volledig kon concentreren op wat hij te zeggen had. In het politieke spel heersten dezelfde regels: als je daarin iets te zeggen had, behoorde je jezelf een figuurlijk masker aan te meten, om jezelf en anderen ervoor te behoeden dat het ego of het eigenbelang meespeelde in de publieke zaak. Maar als je niet oplet, kan je jezelf in dat spel ook kwijtraken.”
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
